2. «Η κορυφή της Βαβέλ: ένα Μουσικό “Πέρασμα”»

Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός με τίτλο “Tokyo Music Center”, για τη Διαμόρφωση Κέντρου Μουσικής στο Τόκυο. Μάιος 2015
Συνεργάτες: Παναγιώτα Στυλιανίδου, Δημήτριος Θεοδώρου (φωτορεαλισμοί)

Περιγραφή πρότασης:
Πέρα από το σχεδιασμό ενός μεγάρου μουσικής 2000 θέσεων, με τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και μια πλειάδα συμπληρωματικών και βοηθητικών χώρων, το κύριο αίτημα του διαγωνισμού αφορούσε ρητά σε μια διαμόρφωση ικανή να εισαγάγει νέους τρόπους έκφρασης των σχέσεων μεταξύ μουσικής και αρχιτεκτονικής. Μεταξύ των πολλών –αν όχι άπειρωντρόπων να εκφραστούν οι σχέσεις ανάμεσα στη μουσική και την αρχιτεκτονική (ή και άλλες δημιουργικές - συνθετικές δραστηριότητες που διέπονται από τις αισθητικές έννοιες του "ρυθμού", του "βάθους", της "ατμόσφαιρας", της "αρμονίας" κλπ. ή που καθίστανται διαχειρίσιμες μέσα από τη χρήση παρόμοιων "αντιστικτικών" τεχνικών), εξέχουσα θέση καταλαμβάνει εύλογα η αρχιτεκτονική των μουσικών οργάνων, τυπικό χαρακτηριστικό της οποίας αποτελεί η μορφοδομική απόδοση μια ειδικής μορφής της λογαριθμικής κλιμάκωσης των μουσικών τόνων.
Αυτός ο γενικός μαθηματικός κανόνας υιοθετείται ως βασική αρχή σχεδιασμού για σχεδόν κάθε αρχιτεκτονικό στοιχείο της παρούσας σύνθεσης ενός Κέντρου Μουσικής στο Τόκυο, σε μια προοπτική διεύρυνσης των λειτουργικών του παροχών, των αισθητικών (και ηθικών) του ιδιοτήτων, της συμβολικής σημασίας και γενικά του ιδιαίτερου ενδιαφέροντός του, με τρόπο που να διεκδικεί ένα χαρακτήρα πρ(ωτ)ότυπου παραδείγματος για μια Μουσική Αρχιτεκτονική!
Η κεντρική ιδέα της κύριας κατασκευής βασίζεται στη λογική της «μουσικής σπείρας», δηλαδή στην συγκεκριμένη λογαριθμική ακολουθία των 12 ηχητικών συχνοτήτων (τόνων-ημιτονίων) μιας μουσικής οκτάβας, όπως αυτή απεικονίζεται ως μία σειρά 12 γραμμικών στοιχείων με αναλόγως μεταβαλλόμενο μήκος, τα οποία διατάσσονται ακτινωτά, σε ίσες σχετικές γωνίες (30ο), έτσι ώστε κάθε πλήρης περιστροφή να αντιστοιχεί σε μια μουσική οκτάβα. Η εν λόγω σπείρα αποδίδεται αρχιτεκτονικά στις τρεις διαστάσεις, ως μια εξωτερική ράμπα που οδηγεί από το επίπεδο του εδάφους στην ταράτσα του βασικού κτιρίου. Βασική
επιδίωξη αυτής της επιλογής αποτελεί η μέγιστη λειτουργική – «οργανική» ένταξη της εξωτερικής επιφάνειας του κτιρίου – και ειδικότερα της ταράτσας του – στο δημόσιο χώρο της πόλης, κατά τα πρότυπα της λεγόμενης τοπιακής αρχιτεκτονικής.
Πιο συγκεκριμένα, ως κύριο θεμέλιο της κατασκευής ορίζεται ένας μέγιστος κύκλος ακτίνας r= 24m (η οποία επιλέγεται ως βέλτιστη σε σχέση με τα ειδικά δεδομένα της παρούσας περίπτωσης). Από συγκεκριμένο σημείο της περιμέτρου του κύκλου, το οποίο επιλέγεται κυρίως με βάση τις προσβάσεις που ευνοεί το δεδομένο οικόπεδο, εκκινεί η σπειροειδής ράμπα (σταθερά παράλληλη διαφοροποίηση ακτίνας – ύψους) με καμπυλότητα κατάλληλη ώστε να οδηγεί με ομαλό τρόπο από το επίπεδο του εδάφους στην επίσης κυκλική (r=9m) οροφή-ταράτσα του κτιρίου, έπειτα από μια περιστροφή κατά τα 11/12 του κύκλου (το υπόλοιπο 1/12 αξιοποιείται ως το απαραίτητο «άνοιγμα» που επιτρέπει τη διαμόρφωση των εισόδων, στην πορεία της ράμπας και στο κτίριο).
Στη συνέχεια, μέσα από τη συνένωσηαντιστοίχιση α) του βασικού κύκλου με την εξωτερική πλευρά της ράμπας και β) του κύκλου της οροφής με την εσωτερική πλευρά της ράμπας, προκύπτουν δύο «κυκλοτερείς - σπειροειδείς» επιφάνειες, των οποίων το πλάτος-ύψος μεταβάλλεται λογαριθμικά, κατά αντίθετες φορές περιστροφής. Η δεύτερη – «εσωτερική» επιφάνεια αποκτά διπλή καμπυλότητα, στρέφοντας τα κυρτά προς τα έξω, για λόγους χωρικής άνεσης στο εσωτερικό αλλά και απόδοσης επιπλέον ογκοπλαστικής «αντίστιξης». Οι επιφάνειες συνδέονται στη μιά τους πλευρά με ένα χαρακτηριστικό αιχμηρό-οξυκόρυφο κωνικό στέλεχος, περίπου όπως δυο υφάσματα σε μια βελόνα. Οι δυο βασικές σπειροειδείς επιφάνειες που συγκροτούν το κέλυφος υφίστανται περαιτέρω επεξεργασία, καθώς αναλύονται σε ίσα ακτίνια, παράγοντας δυο σειρές ομοειδών στοιχείων (εν είδει μεγάλων περσίδων), τοποθετημένων έτσι ώστε να αντιπροσωπεύουν δυο (φαινομενικά) συνεχόμενες ιδιο-περιστροφικές κινήσεις (επίσης αντίθετης φοράς). Αυτοί οι χειρισμοί αξιολογούνται ως ικανοί να παρέχουν ταυτόχρονα α) δομική σταθερότητα κατασκευής, β) ελεγχόμενη ημι-διαφάνεια ορίων (για φυσικό φωτισμό τη μέρα και δυνατότητα αντίληψης του εσωτερικού τη νύχτα) και γ) ένα κατάλληλο φυσικό σύστήματος ποιοτικής διαχείρισης του ήχου (ηχοανάκλαση, ηχοαπορρόφηση, ενίσχυση/απόσβεση) στο εσωτερικό της κεντρικής αίθουσας.
Ο παραμετροποιημένος τοπιακός σχηματισμός που προκύπτει, πέρα από την παροχή ενός κελύφους ικανού να καλύψει τις σύνθετες κτιριολογικές απαιτήσεις, παράλληλα με την απόδοση μιας αρκούντως ενδιαφέρουσας - «μουσικής» αστικής πλατείας, μπορεί να νοηθεί ως συμβολική αναφορά - παραπομπή στη σπειροειδή μορφή της «Βαβέλ», αρχετυπικό σύμβολο – κατ’ αρχάς - της πολιπολιτισμικότητας που (θα όφειλε να) αποτελεί στοιχείο ενός μεγάρου μουσικής με παγκόσμια εμβέλεια. Οι δυο φαινομενικά συνεχόμενες ιδιοπεριστροφικές κινήσεις των περσίδων της κάθε επιφάνειας, πέρα από την λειτουργική παροχή μιας «συνεχούς» κατανομής των επιθυμητών ανοιγμάτων του κτιρίου, μπορούν να εκληφθούν ως συμβολική αναφορά στις σχετικές κινήσεις α) της Γης «γύρω από» τον ήλιο και β) της Σελήνης «γύρω
από» τη Γη. Είναι ίσως περιττό να τονιστεί η αναμφισβήτητα καθολική (διαχρονική και διαπολιτισμική) σημασία της σπείρας, τόσο σε αισθητικό-συμβολικό επίπεδο – π.χ. ως αρχετυπική έκφραση της παράδοξης – «εμμενούς» τοπολογίας της αέναης διακλιμακικής αυτοομοιότητας (φράκταλ), με τις ισχυρές οντολογικές προεκτάσεις της – όσο και σε κρίσιμα λειτουργικό, όπως πχ. αναγνωρίζεται από την οικολογία ως ο απλούστερος τρόπος μεγιστοποιήσης του «οικοτόνου» (ecotone) ή του «φαινομένου του ορίου» (edge effect) στο εσωτερικό μιας δεδομένης περιοχής-επιφάνειας. Γενικά, η σπειροειδής αυτή δομή μπορεί να εκληφθεί και ως παραπομπή (λειτουργική και συμβολική) στην ομοίως σπειροειδή δομή του «λαβύρινθου» του ανθρώπινου αυτιού, η οποία συνδέεται άμεσα με τη «λογαριθμική» πρόσληψη της ηχητικής τονικότητας – και, κατ’ επέκταση, της «μουσικότητας» – εκ μέρους του ανθρώπινου νου.
Προς ανάδειξη αυτής της συνθήκης, σε επαλληλία προς το εξωτερικό άκρο των καμπύλων περσίδων (που προκύπτουν από την «εσωτερική», διπλά καμπυλωμένη σπειροειδή επιφάνεια) ενσωματώνεται μία σειρά μεταλλικών σωλήνων ικανών να παράγουν μια συνεχή ακολουθία μουσικών τόνων. Η ρύθμιση αυτή γίνεται έτσι ώστε η μεταβολή του «ύψους» των ηχητικών συχνοτήτων που παράγουν οι σωλήνες να αντιστοιχεί προς την υψομετρική μεταβολή του επιπέδου της ράμπας. Με αυτό τον τρόπο, η σπειροειδής αστική διαδρομή προς «την κορυφή της Βαβέλ» συγκροτεί ένα «πέρασμα», ταυτόχρονα χωρικό και μουσικό (μια ακολουθία μουσικών τόνων), αποδίδοντας στο κτίριο την ιδιότητα ενός γιγάντιου μουσικού οργάνου, ικανού να «παίζεται» α) με τρόπο κρουστικό, μέσα από τη συνειδητή επίδραση των ανθρώπων στη βάση των σωλήνων, ή/και β) με τρόπο πνευστό, μέσα από την τυχαία επίδραση του ανέμου στις οπές της κορυφής τους! Αφού διαγράψει μια γωνία 330ο (11/12 του κύκλου (σε αντιστοιχία με τις 12 νότες), ο εξωτερικός κύκλος δεν κλείνει, αλλά η περιφέρειά του παρουσιάζει μια καμπή, «προσελκυόμενη» από ένα ισχυρό σημειακό στοιχείο («τελεία»), καταλήγοντας να μοιάζει με λατινικό ερωτηματικό (τυπικό σύμβολο του Ερωτήματος/Αινίγματος/Γρίφου εν γένει). Η νοητή ευθεία που συνδέει το σημείο αυτό με το νοητό κέντρο της σπείρας υποδεικνύει την ακριβή κατεύθυνση Βορρά (πάνω στην οποία αναπτύσσεται το αιχμηρό στέλεχος), με τρόπο που σχηματίζει (σε κάτοψη) ένα συμβολικό «κλειδί-του-Σολ», ίσως το πλέον διαδεδομένο σύμβολο της (δυτικής) μουσικής γενικά.
Σε συμφωνία με τη βασική σχεδιαστική λογική του κύριου τμήματος του κτιρίου και τη γενική διάταξη της διαμόρφωσης, προτείνεται μια σειρά από συμπληρωματικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, ικανά να διευρύνουν τη λειτουργική, αισθητική, συμβολική και «μουσική» σημασία του έργου. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Το "οργανικό" ηλιακό ημερο(ρο)λόγιο Με κέντρο το σημείο που υποδηλώνει την «τελεία» του συμβολικού λατινικού ερωτηματικού, αναπτύσσεται μια ιδιόμορφη τοξωτή κατασκευή, η μορφή της οποίας είναι βασισμένη στη σφαιρική αναπαράσταση της (φαινόμενης) ετήσιας τροχιάς του ήλιου στον «ουράνιο θόλο», όπως φαίνεται από μια συγκεκριμένη γεωγραφική θέση3 . Συγκεκριμένα, πάνω στο κυκλικό θεμέλιο που ορίζει τη βάση του (νοητού) ημισφαιρικού θόλου, αναπτύσσονται, εν είδει δομικού «σκελετού», επτά σωλήνες σταθερής διατομής. Τα 6 διαστήματα - ζώνες μεταξύ των σωλήνων αυτών, αντιστοιχούν στις βασικές τροχιές του ήλιου κατά τη διάρκεια του κάθε μήνα ενός πλήρους έτους4 . Κατά μήκος αυτών των ζωνών, παρατίθεται έξι σειρές χάλκινων κωνικών σωλήνων, διατεταγμένων ακτινωτά ως προς το κέντρο της νοητής σφαίρας (έτσι ώστε ο άξονας κάθε σωλήνα να αντιστοιχεί περίπου σε μια συγκεκριμένη ημέραώρα). Τα σχετικά μεγέθη των σωλήνων διαφοροποιούνται λογαριθμικά, ανάλογα με τη σχέση μήκους/ διαμέτρου, που απαιτείται για την παραγωγή κατάλληλων μουσικών τόνων.
Παράλληλα, εκτός από ένα στέγαστρο – χώρο στάσης, ένα ηλιακό ρολόι-ημερολόγιο (εν είδει μνημείου της συγκεκριμένης γεωγραφικής θέσης) και ένα μουσικό όργανο, η εν λόγω κατασκευή μπορεί να λειτουργήσει και ως γεννήτρια ενέργειας, μέσα από τους πολλούς πιθανούς τρόπους συλλογής και αποθήκευσης της μεγάλης ποσότητας ηλιακής ενέργειας που προσπίπτει στην επιφάνειά του (ή την επηρεάζει
έμμεσα). «Οικοσοφικός Ελκυστής»: ένα διαδρ-αστικό «μετα-Τοτέμ» (βλέπε προηγούμενη ενότητα) Αυλός-Ντόμινο: ένα μουσικό στηθαίο Η μεταλλική κατασκευή του προστατευτικού ορίου που χωρίζει το επίπεδο του δρόμου από την υψομετρική υποβάθμιση που παρέχει την κύρια είσοδο του κτιρίου ακολουθεί τη λογική του ενός «Αυλού του Πάνα». Επιπλέον, οι σωλήνες του μεταλλικού αυλού είναι διατεταγμένοι έτσι ώστε να αποδίδουν νοητα ένα στιγμιαίο "καρέ" μιας διαδικασίας ντόμινο. Το γενικό σχήμα της (διακοπτόμενης) επιφάνειας που προκύπτει, μπορεί να αναγνωριστεί ως μια μορφή «βέλους» που στοχεύει στην κύρια είσοδο του κτιρίου.
 

Μουσική σκάλα-κερκίδα
Σε μια παρόμοια λογική μουσικής κλιμάκωσης υπακούει και το σχήμα της σκάλας που οδηγεί στο επίπεδο της κάτω κύριας εισόδου, όπως προκύπτει ανάμεσα στην ευθεία του στηθαίου και την κυρτή πλευρά της κυκλικής υπαίθριας ράμπας. Πέρα από την προφανή – λόγω πλάτους – δυνατότητα της σκάλας να λειτουργήσει ως ένα υπαίθριο δημόσιο θέατρο, η λογαριθμική διαφοροποίηση του μήκους των σκαλοπατιών ευνοεί τη διαμόρφωσή τους με τρόπο ώστε το καθένα να αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο μουσικό τόνο, ο οποίος μπορεί να παράγεται (μηχανικά ή/και ηλεκτρονικά) μέσω κρούσης ή πίεσης (πχ. με το πάτημα του ποδιού).

Το "μοντελόφωνο"
Στο ανώτατο εξωτερικό επίπεδο του κτιρίου (ταράτσα), μπορεί κανείς να ανακαλύψει ένα μεταλλικό τρισδιάστατο μοντέλο του κεντρικού κτιρίου (σε κλίμακα: 1/10), το οποίο αποδίδει τα βασικά μορφο-δομικά του στοιχεία. Πέρα από τα πολλαπλά αισθητικά-αισθητηριακ;a οφέλη της δυνατότητας αντίληψης ενός κτιρίου υπό κλίμακα, πρέπει να τονίσουμε ότι η συγκεκριμένη μακέτα μπορεί να παρέχεται ως ένα μουσικό όργανο (στη λογική του μεταλλόφωνου), ανοικτό στην παιγνιώδη διάδραση, σε πραγματικό (και βέβαια δημόσιο) χώρο και χρόνο.
 

H «ανάποδη» οροφή
Ανάμεσα στο "πραγματικό" κτίριο και τη μακέτα της ταράτσας, μπορεί να χωρέσει ένα τρίτο μοντέλο (σε κλίμακα: 1 / 3,33). Είναι ακριβώς αυτό η μέση κλίμακα, όπου ένα άλλο μοντέλο του κτιρίου αναποδογυρίζει για να σχηματίσουν ένα κατάλληλο σύστημα ηχοανακλαστήρων για το εσωτερικό της αίθουσας.
 

Το «αντι-ηλιακό» Όργανο
Η λογική πίσω από το "οργανικό" ηλιακό ημερο(ρο)λόγιο (ΟΗΗ) παρέχει μια πιο συνεκτική ιδέα για το σχηματισμό του οργάνου της αίθουσας, το οποίο χωροθετείται στο σημείο που αντιστοιχεί στη θέση του ΟΗΗ στο μοντέλο της «ανάποδης οροφής». Στη θέση αυτή, τοποθετείται ίσως το πλέον κομβικό, δομικό και λειτουργικό στοιχείο του κτιρίου: ένας κάθετος σωληνοειδής πυλώνας διευρυμένου πλάτους, στο εσωτερικό του οποίου χωροθετείται το σύστημα του διπλού κεντρικού ανελκυστήρα. Στο ανώτατο (εσωτερικό) επίπεδο του πυλώνα, πάνω ακριβώς από την ανώτερη στάθμη του κεντρικού ανελκυστήρα, προκύπτει η δυνατότητα απόδοσης ενός μικρού δωματίου, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί ως ένας ειδικός "κρυφός" θάλαμος για τον οργανίστα (προσβάσιμος από δευτερεύον σύστημα ανέλκυσης).
 

Η Πολική "βελόνα"
Όπως στην ιδέα του κλασικού ηλιακού ρολογιού, το χαρακτηριστικά αιχηρό στέλεχος, πέραν του να «δείχνει» (εμφανώς ή έμμεσα) την κατεύθυνση του Βορρά, τοποθετείται σε μια συγκεκριμένη γωνία από το οριζόντιο επίπεδο, έτσι ώστε να στοχεύει τον πολικό αστέρα (ο οποίος σχεδόν ταυτίζεται με το φαινόμενο κέντρο περιστροφής του νυχτερινού ουρανού). Προς ανάδειξη αυτής της σημαντικής ιδιότητας, στην άκρη του άξονα του εν λόγω στελέχους μπορεί να τοποθετηθεί συσκευή λέηζερ, η οποία θα παρέχει, κατά τη διάρκεια της νύχτας, μια έγχρωμη φωτεινή ακτίνα, ορατή από αρκετά μακριά ώστε να επηρεάζει ολόκληρη την πόλη, παρέχοντας έτσι ένα υποβλητικό μέσο νυχτερινού προσανατολισμού!

1. «Γαιόπλοιο Αργώ»: ένα οικο-διαδραστικό μουσείο για την Αργώ

Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την «Κατασκευή διαδραστικού και βιοκλιματικού μουσείου για την "Αργώ"» στην πόλη του Βόλου, με
στόχο την προστασία και ανάδειξη ομοιώματος αρχαίας πεντηκόντορου και την εξιστόρηση του μύθου της αργοναυτικής εκστρατείας. Μάρτιος 2014.

Περίληψη πρότασης:
Συνθετική αφετnρία τnς πρότασnς για το μουσείο που θα στεγάσει τn σύγχρονn "Αργώ" – τnν πιστή αvαπαράστασn ενόs μυθικού πλοίου μέγιστns συμβολικήs αξίαs για τnν παγκόσμια ιστορία τns μυθολογίας – αποτέλεσε n ιδέα μιαs κτιριακής μορφής - δομής πανομοιότυπης με τn μορφή-δομή του πραγματικού πλοίου - προσορμοσμένηs στιs ειδικές λειτουργικές, στατικές - κατασκευαστικές και αισθnτικέs απαιτήσειs ενόs σύγχρονου κτιρίου μουσείου. Συγκεκριμένα, το κύτος του πλοίου υπόκειται σε μια μεγέθυνση τnς τάξεως του 2,5/1, η οποία, κατόπιν σχετικών πειραματισμών, κρίθηκε ως η καταλληλότερη για τnν κάλυψη των απαιτούμενων αναγκών στον δεδομένο χώρο. Μέσα από αυτή τη βασική επιλογή, επιδιώκεται να ικανοποιηθεί, με το βέλτιστο δυνατό τρόπο, ένα βασικό «διπλό» αίτημα: η παραγωγή ενός εμβληματικού αστικού τοποσήμου και ενός μουσειακού τύπου, τέτοιου που vα προσδίδει μια νέα μητροπολιτική ταυτότητα στnν πόλη του Βόλου, και να συγκροτεί έναν πολιτισμικό «ελκυστή» παγκοσμίου εμβέλειαs, χωρίς ωστόσο το ίδιο το κτίριο vα ανταγωνίζεται σε σnμασία και συμβολική βαρύτητα το κεντρικό του έκθεμα.
Πέρο όμωs από τn συνθετική χειρονομία της «μεγέθυνσης» μιας υφιστάμενης μορφής – δομής, η πρόκληση έγκειται στnν αναζήτηση τρόπων ώστε το κεντρικό έκθεμα και το μουσείο (μαζi με τον υπαίθριο χώρο του) να συνδέονται «οργανικά», σε όλα τα επίπεδα, από το αισθnτικό, συμβολικό/ εννοιολογικό, ως το λειτουργικό, το στατικό - κατασκευαστικό και το οικολογικό, με στόχο όχι μόνον τnν κάλυψη των δεδομένων λειτουργικών απαιτήσεων αλλά και τn δυναμική τουs επέκταση στον ευρύτερο χώρο τns πόλns.
Τα στάδια της συνθετικής επεξεργασίαs έχουν ως εξής:
1. «Τομή» του πλοίου κατά μήκος του άξονα συμμετρίαs του,
2. Περιστροφή των δύο τμnμάτων που προκύπτουν κατά 90 μοίρεs, με κοινό άξονα και αντίστροφη φορά, ώστε να προκύπτουν δυο όμοιοι όγκοι, τοποθετnμένοι αντικρυστά.
3.Το ενδιάμεσο κενό τμήμα που απομένει έπειτα από τnν περιστροφή, πρόκειται να αποτελέσει τον κυρίως χώρο του μουσείου.
 

Το πλοίο - έκθεμα τοποθετείται στο ενδιάμεσο των δυο αυτών βασικών όγκων (με τρόπο που να δίνει ντην εντύπωσn του περάσματος από τις ν«Συμπληγάδες Πέτρες»). Η επιλογή των επιμέρουs χωρικών ενοτήτων που συγκροτούν τn συνολική δομή του μουσειακού χώρου, στnρίζεται στn γενική αvάλυση του πλοίου σε τέσσερα βασικά τμήματα:
α) «Τρόπιs»/ Τρόπιδα - Καρίνα, β) «Πυξίs»/ Πυξίδα - Πλώρn, γ) «Ιστίο» και δ) Πρύμνη».
Η χωροθέτηση των στοιχείων του μουσείου στη νδεδομένη επιφάνεια, πέρα από τον δομικό ντεμαχισμό του ολοκλnρωμένου σκαριού, ο oπoioς νκαθιστά περισσότερο κοτονοήσιμη τnν μεταξύ τουs οργανική σχέσn, επιχειρεί να αναδείξει τnν νιδιαιτερότητα του καθενόs στοιχείου ξεχωριστά, νεπιφορτίζοντάs το επιπλέον με τnν αισθητική απόδοση μιαs πλειάδαs εννοιολογικών αναφορών και συμβολικών συνδέσεων σχετικών με το μύθο τnς αργοναυτικήs εκστρατείαs και τιs χαρακτηριστικές κορυφώσειs του.

3. “Rolling PowerTopia”: ένα «Παιγνιοτοπίο Αναγεννητικής Πολυκαλλιέργειας» στο πρώην λιγνιτορυχείο της ΔΕΗ στην πόλη της Πτολεμαϊδας

Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών με τίτλο: «Ανάπλαση και Επανάχρηση πρώην εξορυκτικών περιοχών λιγνίτη στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας». Ιανουάριος 2016
Συνεργάτες: Βασίλης Βασιλειάδης, Ιουλία Ηλιάδη, Παναγιώτα Στυλιανίδου, Κωνσταντίνος Χριστοδουλίδης

Περιγραφή πρότασης:
Το πάρκο αναγεννητικής πολυκαλλιέργειας ‘Rolling - Powertopia’ αποτελεί ένα διευρυμένο οικοσύστημα, το οποίο διέπεται αφενός από την παραγωγή και μεταφορά εναλλακτικών μορφών ενέργειας, αφετέρου από τη διαρκή ροή και ανακύκλωση των υδάτινων πόρων. Ταυτόχρονα οι αγρο-οικολογικές καλλιέργειες, η τοπική αγορά, η αναψυχή, η άθληση και η εκπαίδευση μέσω της περιπέτειας και της ψυχαγωγίας συγκροτούν ένα σύνολο χρήσεων ανταποδοτικού χαρακτήρα, οι οποίες δύνανται να αυτό-διαμορφώνονται συν τω χρόνω, μέσα από τη συμμετοχή των κατοίκων και των επισκεπτών στη ζωή του πάρκου, λειτουργώντας ως πρότυπο για περεταίρω παρεμβάσεις. Ειδικότερα, η πρόταση αναλύεται σε έξι επιμέρους επίπεδα, εστιάζοντας στη διαμόρφωση του φυσικού αναγλύφου, στην οικολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων και των φυτεύσεων, στη χάραξη ενός διευρυμένου πλέγματος διαδρομών και κατασκευών, που συγκροτούν ένα παζλ αλληλεξαρτώμενων λειτουργικών ενοτήτων.
Το «τροχήλατο» πάρκο πολυκαλλιέργειας ‘ΒΙΟtopia’ αποτελεί ένα διευρυμένο αναγεννητικό οικοσύστημα το οποίο διέπεται αφενός από την παραγωγή και μεταφορά εναλλακτικών μορφών ενέργειας αφετέρου από τη διαρκή ροή και ανακύκλωση των υδάτινων πόρων που επιχειρεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για περεταίρω παρεμβάσεις. Ταυτόχρονα οι καλλιέργειες, η τοπική αγορά, η αναψυχή, η άθληση και η εκπαίδευση μέσω της περιπέτειας και της ψυχαγωγίας συγκροτούν ένα σύνολο χρήσεων ανταποδοτικού χαρακτήρα οι οποίες δύνανται να αυτό-διαμορφώνονται σταδιακά, μέσα από τη συμμετοχή των κατοίκων και των επισκεπτών στη ζωή του πάρκου.
 

Υδρολογικό Δίκτυο
Το νερό ακολουθεί κυκλική ροή διατρέχοντας σχεδόν όλη την έκταση του πάρκου. Το βρόχινο νερό ή το νερό που προέρχεται από το ρέμα που διατρέχει την περιοχή συλλέγεται σε λίμνες και πορώδεις ή μη δεξαμενές, φιλτράρεται με φυσικά μέσα (καλάμια, βότσαλα, νούφαρα και άλλα οργανικά και ανόργανα μέσα) και διοχετεύεται στις καλλιέργειες και τα υπόλοιπα φυτά μέσω εμφανών ή αφανών ροών σε σωλήνες ή αυλάκια. Στις επικλινείς ροές γίνονται ειδικές διαμορφώσεις συγκράτησης και παροχέτευσης νερού (swales) (ΣΚΙΤΣΟ). Πρόκειται για ρηχές αυλακώσεις του φυσικού εδάφους που εξυπηρετούν στη διήθηση του βρόχινου νερού και τη διάχυσή του (rainwater harvesting). Η παραπάνω διατάξεις και το έντονο ανάγλυφο του πάρκου αυξάνουν την επιφάνεια επαφής του νερού με το χώμα (edge effect) που συμβάλλει καθοριστικά στην διεύρυνση της βιοποικιλότητας. Σε περιπτώσεις ανάγκης ανοδικής πορείας του νερού όπως στο ηχοπέτασμα του Καρυοχωρίου τοποθετούνται αντλίες οι οποίες άλλοτε τροφοδοτούνται ηλεκτρικά από μικρές ανεμογεννήτριες άλλοτε λειτουργούν με μεταφορά της κινητικής ενέργειας που παράγει ο επισκέπτης μέσω διαδραστικών κατασκευών. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν η «Ρόδα» (ΣΚΙΤΣΟ) ή το roller-coaster-ταινιόδρομος (ΣΚΙΤΣΟ). Σε κομβικό σημείο σύγκλισης φυσικών και σχεδιασμένων υδάτινων ροών εγκαθίσταται χώρος ελέγχου ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών της σύστασης καθιστώντας εφικτή την τοπική επέμβαση σε περιπτώσεις επιμόλυνσης. Σε άλλη περίπτωση το νερό, διερχόμενο από σωλήνα παράλληλο στο φορέα του τελεφερίκ (ΣΚΙΤΣΟ), ψεκάζει κατά μήκος του νότιου ορίου του πάρκου δημιουργώντας ένα υγρό φράγμα δέσμευσης ιπτάμενης τέφρας, ηχοπροστασίας και δροσισμού.
 

Ανάγλυφο
Η διαρκής εναλλαγή μικρών λόφων και διάσελων που χαρακτηρίζει το φυσικό ανάγλυφο της περιοχής ενισχύεται με την υιοθέτηση οργανικών τοπιακών διαμορφώσεων. Παράδειγμα της παραπάνω διαχείρισης αποτελεί η διάχυση της μορφής της πίστας moto cross και η δημιουργία πίστας ΒΜΧ και πίστας Skateboard. Παράλληλα η διαμόρφωση «swales» και «chinampa gardens» συμβάλλει στην αύξηση της οριακής επιφάνειας διαφορετικών οικοτόπων με στόχο τη διεύρυνση της βιοποικιλότητας. Ενώ τις περισσότερες φορές ακολουθείται το μορφολογικό μοτίβο του εδάφους, οι οργανικές χαράξεις της διαταραγμένης περιοχής έρχονται σε αντίστιξη με τις ευθειογενείς της αδιατάρακτης αναδεικνύοντας το προϋπάρχον όριο της εξορυκτικής ζώνης.
 

Φυτεύσεις
Βασιζόμενη στις αρχές της permaculture (αειφόρος καλλιέργεια - πολυκαλλιέργεια) η φύτευση του πάρκου είναι πάντα μικτή και επιχειρεί να δημιουργήσει οικοσυστήματα υψηλής βιοποικιλότητας. Ο συνδυασμός διαφορετικών ειδών ψηλής, μέσης και χαμηλής χλωρίδας (τροφικός δασόκηπος) (ΣΚΙΤΣΟ) προάγει την αυτοαναγέννηση και την αυτοπροστασία των φυτών. Η ψηλή φύτευση λειτουργεί με όρους ανεμοπροστασίας και ρυποδέσμευσης όντας ταυτόχρονα καθοριστική για τη σκίαση, το δροσισμό και τηνηχοπροστασία της περιοχής. Η ανάμιξη των μορφών της φύτευσης επιφέρει ογκοπλαστική ποικιλία και συμβάλει μορφολογικά στον καθορισμό διαδρομών και στην ενίσχυση οπτικών φυγών λειτουργώνταςως δομικό στοιχείο του τοπίου.Η φύτευση αποτελεί και την πηγή των πρώτων υλών για τη σταδιακή φυσική δόμηση των περιπτέρων και λοιπού εξοπλισμού του πάρκου από καλάμια και ξύλο. Στην αδιατάρακτη περιοχή, μεταξύ των οικισμών, δημιουργούνται μικτές καλλιέργειες με τη μορφή chinampa gardens (ΣΚΙΤΣΟ). Αποτελούν περιοχές μικτών καλλιεργειών μέσα σε ρηχές λίμνες με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οριακή επιφάνεια πρανών. Στη διαδρομή σύνδεσης των δύο οικισμών, μεταξύ του ορίου της πρώην εξόρυξης και του ρέματος δημιουργείται περιοχή υγρότοπου (wetland) βασικά χαρακτηριστικά του οποίου είναι η υψηλή βιοποικιλότητα, η διήθηση του νερού, ο έλεγχος της ροής, η συσσώρευση άνθρακα??? και η σταθερότητα των πρανών. Στην περιοχή αυτή όπως και στην εκτεταμένη λίμνη του βόρειου τμήματος του πάρκου γίνεται η βασική καλλιέργεια καλαμιών. Το αγροδασικό σύστημα μπορεί να περιλαμβάνει ανάμιξη καλλιεργειών όπως σκληρό σιτάρι και αρωματικά φυτά σε συνδιασμό με οπωρώνες υψηλής όπως λεύκες, μηλιές, αχλαδιές, τζιτζιφιές, κερασιές, καστανιές και μέσης φύτευσης όπως τα αμπέλια, η βατομουριές και τα ροδάκινα. Στα πρανή επιλέγονται φυτά με ευρύ επιφανειακό ριζικό σύστημα το οποίο εκτός από τη συγκράτηση των εδαφών επιφέρει δέσμευση βαρέων μετάλλων όπως η ιτιά. Οι καλλιέργειες που τοποθετούνται στην αδιατάρακτη περιοχή συντελούν στην αποκατάσταση, στην αναγεννησιμότητα του οικοσυστήματος και στη βρώση και δεν προορίζονται για μίσθωση.
 

Διαδρομές
Ο άξονας διέλευσης των αυτοκινήτων που διατρέχει κατά μήκος το πάρκο συνδέεται με την εθνική οδό, τις πόλεις της Πτολεμαΐδας και της Κοζάνης και την πρόσβαση από τα διπλανά χωριά. Στην κίνηση αυτή διευθετείται η ταχύτητα των αυτοκινήτων μέσω της διαμόρφωσης του εδάφους με κυβόλιθους τέφρας (δομικό υλικό αξιοποίησης ιπτάμενης τέφρας για επίστρωση επιφανειών μεταβλητού φορτίου, πιστοποιημένο από το Τμήμα
 

Μηχανικών Περιβάλλοντος Κοζάνης).
Για τις πεζές προσβάσεις αξιοποιείται το υπάρχον δίκτυο εμπλουτισμένο από τις νέες κινήσεις με γνώμονα την πολλαπλότητα των δυνατοτήτων περιήγησης στο πάρκου μέσα από την αλληλοδιαδοχή εναέριων, επίγειων και υπόσκαφων διαδρομών. Οι ευθύγραμμες κινήσεις της αδιατάρακτης περιοχής όπως και οι οργανικές συνέχειες της διαταραγμένης επιστρώνονται με φυσικά υλικά όπως πατημένο χώμα (stabilized soil) αλλά και υλικά αποδόμησης ρύπων. Στη λογική ανάδειξης του ορύγματος βρίσκεται και η χάραξη του «Τρένου – Ταινιόδρομου» ακριβώς πάνω από το όριο των παραπάνω περιοχών. Το νότιο επίμηκες όριο που χωρίζει το αποκατεστημένο τμήμα του ορυχείου από το ενεργό διατρέχει τελεφερίκ. Σε όσο το δυνατόν περισσότερες περιπτώσεις οι εμφανείς υδάτινες ροές ταυτίζονται με εκείνες των επισκεπτών του πάρκου.
 

Κατασκευές
Οι κατασκευές του πάρκου αποτελούν επίσης ένα από τα στάδια της κυκλικής αυτόαναγεννητικής λειτουργίας του. Τα δομικά τους στοιχεία, τα καλάμια, το χώμα και το ξύλο, προέρχονται από τις καλλιέργειες που προτείνονται εντός του πάρκου. Η φυσική δόμηση αποτελεί μια από τις βασικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες που στοχεύει στη σταδιακή δόμηση του χώρου από τους επισκέπτες του. Ξεκινώντας από έναν αρχικό πυρήνα περιπτέρου διαχέεται σταδιακά μέσω δύο βασικών τύπων γραμμικών και καμπύλων κατασκευών (ΣΚΙΤΣΟ). Οι καμπύλες κατασκευές τοποθετούνται στη διαταραγμένη περιοχή και οι ευθειογενείς στην αδιατάρακτη ακολουθώντας τη βασική μορφολογική αρχή της ανάδειξης του εν λόγω ορίου. Οι υποδομές των περιπτέρων, των στεγάστρων και της αγοράς προκύπτουν με ανταποδοτικούς και διαδραστικούς όρους μέσω της παραπάνω διαδικασίας από τους χρήστες. Η παραγωγή ενέργειας γίνεται τοπικά με μικρής κλίμακας φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, υδροηλεκτρικά συστήματα και κιναισθητικές κατασκευές. Οι τελευταίες όπως η «Ρόδα», το roller coaster και άλλες βασίζονται στην καταβολή έργου από τον χρήστη για την παραγωγή ενέργειας για στοιχειώδεις λειτουργίες του πάρκου όπως η άνοδος του νερού σε υψηλότερες στάθμες. Στόχο αποτελεί η ελαχιστοποίηση της ανάγκης ενεργειακής συσσώρευσης και η απευθείας μεταφορά της μηχανικής ενέργειας. Στο υψίπεδο που αφιερώνεται στην ανάδειξη της βιομηχανικής δραστηριότητας της περιοχής κατασκευάζεται μια «οικοπαραγωγική Ρόδα διασκέδασης» (“Ecoproductive funwheel”). Τμήματα της κατασκευής αυτής πραγματοποιούνται με επανάχρηση εξαρτημάτων παλαιότερων μηχανών εξόρυξης που λειτούργησαν στο λιγνιτωρυχείο. Από τα υψηλότερα σημεία της «Ρόδας» είναι δυνατή η θέαση της ΑΕΒΑΛ, τμήματος του εν ενεργεία ορυχείου και των Α.Η.Σ. Αμυνταίου. Η «Ρόδα» τοποθετείται στις παρειές του λόφου που προορίζεται για την ανάδειξη του βιομηχανικού χαρακτήρα και λειτουργεί ταυτόχρονα για την ανάβαση του νερού σε αυτόν. Οι κινήσεις «Ρόδας» και νερού υποβοηθούνται από ποδοκίνητο μηχανισμό. Στην ίδια λογική λειτουργεί το roller coaster που προορίζεται επίσης για τη μεταφορά του νερού κατά μήκος της διαδρομής του. Στην περιοχή του δάσους Ακακίας τοποθετούνται χώροι στάσης – αναψυχής δίπλα σε εγκατάσταση πτώσης και ανάβασης νερού για τη μεταφορά του από τους διπλανούς ταμιευτήρες. «Οικοσοφικός Ελκυστής»: ένα διαδρ-αστικό «μετα-Τοτέμ» (βλέπε προηγούμενη ενότητα) Ένα «οργανικό» ηλιακό ρολόι - ημερολόγιο (βλέπε προηγούμενη ενότητα)

4. «Patras ex-Port: Παραλιμάνιο Πάρκο Παιγνιώδους Πολυκαλλιέργειας Πάτρας»

Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός για την «Ανάπλαση του Παλαιού Λιμένα Πατρών». Ιούνιος 2016.
Διάκριση: Α` ΕΠΑΙΝΟΣ
Συνεργάτες: Παναγιώτα Στυλιανίδου, Αλέξανδρος Γεωργακόπουλος (φωτορεαλιστικές απεικονίσεις πινακίδας 2)

Περίληψη:  Ο γενικός στόχος της πρότασης αφορά στη μετατροπή της έκτασης του Παλαιού Λιμένα Πατρών σε εντατικά ενεργό τμήμα του δημόσιου χώρου της πόλης, στην προοπτική της ευρύτερης οικειοποίησής του, πρώτα και κύρια από την τοπική κοινωνία, παράλληλα με μια σαφή διάθεση απόδοσης ενός υπερτοπικού πόλου έλξης, διεθνούς εμβέλειας. Οι παρεμβάσεις στοχεύουν στο λειτουργικό εμπλουτισμό, την περιβαλλοντική-βιοκλιματική αποκατάσταση, την αισθητική αναβάθμιση και την απαραίτητη οικονομική ανταποδοτικότητα. Σε πρώτη φάση, δίνεται έμφαση στις εκτεταμένες περιοχές του μετώπου που κρίνονται κατάλληλες για ήπιες, οικονομοτεχνικά προσιτές παρεμβάσεις αποκατάστασης και λειτουργικής ενεργοποίησης, με σύγχρονα οικολογικά υλικά χαμηλών απαιτήσεων κατασκευής και συντήρησης, καθώς και με τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του υφιστάμενου εξοπλισμού. Σε επόμενη φάση, δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη αρχιτεκτονημάτων με ισχυρότερη λειτουργική και συμβολική παρουσία, κατάλληλων για μορφολογικές και κατασκευαστικές εκλεπτύνσεις. Με βάση τα παραπάνω, ο σχεδιασμός επιχειρεί να αποδώσει μια αρμονική - αντιστικτική σχέση μεταξύ ποικίλων γεωμετρικών μορφών (ορθοκανονικών, πτυχωτών, οργανικών), δομημένων και χωροθετημένων με τρόπο ώστε να αποκρίνονται ικανοποιητικά στα διαφορετικά λειτουργικά αιτήματα που τίθενται κατά περίπτωση. Τα αιτήματα αυτά, που συνθέτουν μια πολύπλοκη λειτουργική και μορφο-δομική «βιοποικιλότητα», αποδίδοντας ένα ελκυστικό αστικό «οικοσύστημα», που διέπεται από πολλαπλότητα, προσαρμοστικότητα και ευελιξία. Με αυτά τα δεδομένα, παράλληλα με την απαίτηση διατήρησης μιας λιμενικής λειτουργίας για πλοία «κρουαζιέρας» (στη βόρεια και κεντρική λιμενολεκάνη), προτείνεται η διαμόρφωση ενός δικτύου πολλαπλών  αλληλοσυμπληρούμενων αστικών λειτουργιών, που μπορούν να περιλαμβάνουν δραστηριότητες:
Α) Πολιτισμού (Μουσείο Πάτρας/ Τρένου, Μέγαρο Μουσικής),
Β) Εκπαίδευσης (Αστικά Εργαστήρια, Δημοτικό Ωδείο),
Γ) Εμπορίου (Κεντρική Αγορά Τροφίμων, καταστήματα),
Δ) Κατοικίας-Φιλοξενίας (φοιτητικές εστίες, ξενοδοχείο),
Ε) Παραγωγής Ενέργειας και Τροφής (εγκαταστάσεις ΑΠΕ, αστικοί δασόκηποι, «ενυδροπονικές» καλλιέργειες - Aquaponics) και βέβαια
Στ) Αναψυχής και Ψυχαγωγίας (αναψυκτήρια, καφέ-εστιατόρια, θεματικές πλατείες, πάρκα παιγνιώδους διασκέδασης κα.).

5. «Οικολογικό Πάρκο Πολυπαραγωγικού Παιχνιδιού» στα Λιπάσματα Δραπετσώνας

Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την «Ανάπλαση 640 στρεμμάτων της Πρώην Λιμενο-βιομηχανικής περιοχής Λιπασμάτων Δραπετσώνας». Ιούνιος 2017.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ: Γ' ΒΡΑΒΕΙΟ
Μελετητές: Σταύρος Μουζακίτης
Συνεργάτες: Κωνσταντίνος Κτιστάκης
Συμβουλευτική - υλικοτεχνική υποστήριξη: Κωνσταντίνος Χριστοδουλίδης, Άγγελος Τζώρτζης, Παναγιώτα Στυλιανίδου

Περίληψη: Η πρώην λιμενο-βιομηχανική περιοχή Λιπασμάτων διαθέτει αναμφισβήτητα κομβική σημασία, τόσο λόγω πολεοδομικής θέσης (νοτιοδυτικό άκρο λεκανοπεδίου - είσοδος στο λιμάνι του Πειραιά), όσο κυρίως λόγω ιστορικής και ιδεολογικής βαρύτητας, ως σημείο αναφοράς γενικά για τη βιομηχανική ιστορία της χώρας και ειδικότερα για τον κόσμο της εργασίας. Μια τέτοια συνθήκη αρκεί ως αιτιολόγηση για την απόδοση στην περιοχή ενός ιδιαίτερου πολεοδομικού χαρακτήρα, ο οποίος την καθιστά εξέχον αντικείμενο ακαδημαϊκών (και μη) μελετών και πρακτικών προτάσεων, διαφόρων ιδεολογικών αποχρώσεων, αλλά και ως κατ'εξοχήν πεδίο μακρόχρονων κοινωνικώνπολιτικών διεκδικήσεων. Η προκήρυξη του εν λόγω διαγωνισμού (2017) αξιολογείται ως μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη στην προοπτική περιβαλλοντικής αποκατάστασης, λειτουργικής ενεργοποίησης και ενίσχυσης της ευρύτερης πολεοδομικής και κοινωνικής της σημασίας της περιοχής. Στο πλαίσιο της παρούσας πρότασης, οι γενικές αρχές σχεδιασμού στοχεύουν στην περιβαλλοντική-βιοκλιματική αποκατάσταση, τον λειτουργικό εμπλουτισμό, την αισθητική αναβάθμιση και την ευρύτερη κοινωνική (και οικονομική) ανταποδοτικότητα, μέσα από ήπιες, οικονομο τεχνικά προσιτές παρεμβάσεις, με σύγχρονα οικολογικά υλικά χαμηλών απαιτήσεων κατασκευής και συντήρησης (χαμηλή "περιεχόμενη" ενέργεια), καθώς και με τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του υφιστάμενου (πρώην βιομηχανικού) κτιριακού εξοπλισμού. Πέρα από την απόδοση ενός μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου, με τις προσίδιες λειτουργίες αναψυχής, ψυχαγωγίας, εκπαίδευσης, πολιτισμού, αθλητισμού, εμπορίου κα., ο σχεδιασμός επιδιώκει να αποτελέσει ένα πρότυπο συνολικής οικολογικής διαχείρισης του ευρύτερου αστικού οικοσυστήματος, μέσα από την (πιλοτική) εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων α) διαχείρισης του νερού (συγκράτηση-ανακύκλωση αλλά και παραγωγή ποτιστικού-πόσιμου νερού μέσω φυσικής αφαλάτωσης του θαλασσινού), β) φυσικής βελτίωσης-λίπανσης του εδάφους (εξαιρετικά επιβαρυμένου από τις προηγούμενες λειτουργίες) και γ) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ήλιος, άνεμος, γεωθερμία, θαλάσσια κύματα και ανθρώπινη επενέργεια), στοχεύοντας στην πλήρη ενεργειακή αυτάρκεια.  Επιπλέον, με πρόθεση περαιτέρω ανάδειξης της ιστορικότητας και των παραδόσεων της περιοχής (προχωρώντας πέρα από τους καθιερωμένους τρόπους υπενθύμισής της μέσα από τη λογική των μουσειακών αναπαραστάσεων), κρίνεται σκόπιμο οιλειτουργίες του πάρκου να περιλαμβάνουν εμφατικά και μια παραγωγική διάσταση (πρωτογενή και δευτερογενή), οιονεί "βιομηχανική" (με την έννοια της συστηματοποίησης και της σχετικά μεγάλης κλίμακας), η οποία όμως θα υποστηρίζεται από σύγχρονες, ριζικά διαφορετικές οικολογικές πρακτικές, που εκμηδενίζουν τις αρνητικές περιβαλλοντικές και ευρύτερα κοινωνικές επιπτώσεις της κλασικής βιομηχανικής παραγωγής, (ατμοσφαιρική-εδαφική-ηχητική ρύπανση, δυσοσμία, υψηλές απαιτήσεις σε ανθρώπινο μόχθο, εργασιακή εκμετάλλευση κα.), προσφέροντας παράλληλα ένα προνομιακό πεδίο εκπαιδευτικών - πειραματικών εφαρμογών. Προς αυτή την κατεύθυνση, κατ' αρχάς, η πρόταση δίνει ειδική έμφαση στη διάσταση της αγροτικής παραγωγής, μέσα από την (πιλοτική) εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων οικολογικής-"φυσικής" αστικής καλλιέργειας - "Αεικαλλιέργειας" (PermaCulture), υποστηριζόμενων από ειδικά "ενυδροπονικά" συστήματα άρδευσης (Aquaponics: μέθοδος φυσικής λίπανσης νερού με χρήση ψαριών γλυκού νερού σε ειδικές δεξαμενές-ενυδρεία). Ειδικότερα, προτείνεται η οργάνωση εκτάσεων κατάλληλων α) για γραμμικές συγκαλλιέργειες οπωροκηπευτικών, υπαίθριες ή μέσα σε σύγχρονα γαιωθερμικά θερμοκήπια, και β) για την ανάπτυξη μεικτών τροφικών-βοτανικώναρωματικών δασόκηπων. Τα προϊόντα μπορούν να προσφέρονται για άμεση κατανάλωση στα αναψυκτήρια και το εστιατόριο του πάρκου, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα διάθεσής τους σε λαϊκή αγορά, που μπορεί επίσης να οργανωθεί στο εσωτερικό του πάρκου.
Στην ίδια παραγωγική κατεύθυνση, προτείνουμε η διατήρηση-αποκατάσταση των παλιών βιομηχανικών εγκαταστάσεων να συνοδευτεί από την επανάχρησή τους με νέες παραγωγικές λειτουργίες, στην γενική κατεύθυνση της οικολογικής διαχείρισης της αστικής απορριμματικής ύλης (οργανικής και ανόργανης).

Κατ' αρχάς, η πλέον προφανής (και πιθανότατα η καταλληλότερη) πρόταση παραγωγικής επαναξιοποίησης της περιοχής του πρώην εργοστασίου Χημικών Λιπασμάτων, εστιάζει στην πιλοτική εφαρμογή μιας
διαδικασίας παραγωγής Φυσικών Λιπασμάτων, μέσα από σύγχρονες οικολογικές πρακτικές συλλογής, διαλογής και φυσικής κομποστοποίησης οργανικών αποβλήτων, προερχόμενων δυνητικά από το σύνολο της πόλης (κατοικίες, εστιατόρια, ξενοδοχεία κα). Ειδικότερα, για το σκοπό αυτό, προτείνεται η αξιοποίηση των χαρακτηριστικών κυλινδρικών δεξαμενών. Τα φυσικά λιπάσματα θα μπορούν
να αξιοποιούνται τόσο για το φυσικό εμπλουτισμό του εδάφους του πάρκου, με σημαντικά πλεονεκτήματα για την υγεία των φυτεύσεων και την ποιότητα των παραγόμενων καταναλωτικών προϊόντων, παράλληλα με τη δυνατότητα παροχής-πώλησης τυχόν πλεονάσματος προς κάθε ενδιαφερόμενο. Ακόμα, προβλέπεται δυνατότητα διαχείρισης της οργανικής ύλης για την παραγωγή φυσικών απορρυπαντικών, αρωμάτων, καλλυντικών κα. Στην ίδια κατεύθυνση, προβλέπεται η οργάνωση δραστηριοτήτων συλλογής, διαλογής και επεξεργασίας ανόργανων απορριμμάτων, για την παραγωγή δομικών υλικών, ενδυμάτων κα. Για το σκοπό αυτό προτείνεται η διατήρηση και αποκατάσταση των εγκαταστάσεων του συγκροτήματος της ΑΓΕΤ Ηρακλής και η επανάχρησή τους με τη λειτουργία ενός Ανοιχτού-"Ζωντανού" Κατασκευαστικού πολυΕργαστηρίου ("Living" Urban Fabrication Laboratory/ Fab-Lab), με υποδομές κατάλληλες για την επεξεργασία ξύλου, μετάλλου, γυαλιού, πλαστικού, κεραμικών, υφασμάτων κα. Ιδανικά,
το εργαστήριο μπορεί να είναι εξοπλισμένο με σύγχρονες τεχνολογίες ψηφιακά κατευθυνόμενης Κοπής (CNC) και Τρισδιάστατης Εκτύπωσης, υποστηριζόμενες από λογισμικά Ανοιχτού Πηγαίου Κώδικα (Open Source).
 

Παιγνιώδης Πολυ-καλλιέργεια
Αξίζει να επισημανθεί ότι οι λειτουργίες του πάρκου μπορούν να ενισχύονται σημαντικά από την ανθρώπινη παρουσία-δράση, επιτελούμενες μέσα από διάφορες παιγνιώδεις δραστηριότητες, ταυτόχρονα διασκεδαστικές, ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές, δηλαδή απολύτως συμβατές με το χαρακτήρα ενός μητροπολιτικού πάρκου. Ειδικότερα, προς αυτή την κατεύθυνση, προτείνεται η σύνδεση των επιμέρους λειτουργικών ενοτήτων σε μια ενιαία "αφηγηματική" πλοκή για ένα Παιγνίδι Αναζήτησης/ Εξερεύνησης/ Περιπέτειας (στη λογική του "κρυμμένου θησαυρού"), το οποίο θα προτρέπει στη διεκπεραίωση διαφόρων
σύνθετων δοκιμασιών (συνδυαστικών "γρίφων"), ταυτόχρονα σωματικών και διανοητικών, βασισμένων σε λειτουργίες σχετικές με τη διαχείριση του νερού και της ενέργειας, τις πρακτικές αγροκαλλιέργειας, τη μεταφορά-διάθεση προϊόντων κα., με τρόπο που να συμβάλλει τόσο στην καλύτερη κατανόηση όσο και στην πραγματική λειτουργική ενίσχυσή τους! Ένα τέτοιο πολλαπλό παιγνίδι μπορεί να υποστηρίζει - ολοκληρώνει το θεματικό περιεχόμενο των διαδραστικών μουσείων που οργανώνονται στο εσωτερικό των διατηρητέων κτιρίων του Υαλουργείου, της Ηλεκτρικής και της νότιας ενότητας των παλαιών κυλινδρικών δεξαμενών. Link δημοσίευσης (με κείμενο στα αγγλικά): Urban Transcripts: Playful Polycultyre. An Ecosophic Park in SW Attica

6. «Το Περιβόλι τ' Ουρανού»

Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών με τίτλο: «Μελέτη Ενοποίησης Σημείων Ενδιαφέροντος και Ανάπλασης της περιοχής πέριξ του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών». Νοέμβριος 2018.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ: ΕΠΑΙΝΟΣ

Περίληψη: Το βασικό ζήτημα που καλείται να αντιμετωπίσει η πρόταση αφορά την αποκατάσταση της λειτουργικής σύνδεσης μεταξύ των αποκομμένων περιοχών εκατέρωθεν του άξονα της Εθνικής Οδού, ειδικότερα στο τμήμα που πρόσκειται ταυτόχρονα στην έκταση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) και στην περιοχή του Αρχαιολογικού Μουσείου, με το εκτεταμένο αστικό κενό στα νότια. Το εν λόγω κενό προσφέρεται για τη διαμόρφωση μιας εμβληματικής αστικής πλατείας, ως επέκταση του Μουσείου, η οποία στην περίπτωσή μας, προτείνεται να αποκτήσει μια θεματική σχετική με “ουράνια”-αστρονομικά φαινόμενα.

Απόρριψη πρότασης για υπογειοποίηση Νέας Εθνικής Οδού

Έπειτα από την συγκριτική ανάλυση εναλλακτικών ιδεών, η προτασή μας εκκινεί από την απόρριψη της λύσης της υπογειοποίησης της Νέας Εθνικής Οδού, η οποία κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλού οικονομοτεχνικού και περιβαλλοντικού κόστους, χωρίς απόδοση αντίστοιχου λειτουργικού οφέλους. Από την στιγμή που το κύριο αίτημα αφορά τη διάβαση των πεζών και όχι κάποιο ευρύτερο πρόβλημα στην κυκλοφορία των οχημάτων (πχ. συχνό μποτιλιάρισμα ή ανάγκη για απρόσκοπτη κίσηση υψηλών ταχυτήτων, για το οποίο θα ήταν περισσότερο ενδεδειγμένη), αντί της υπογειοποίησης του δρόμου επιλέγουμε πολύ ηπιότερες λύσεις, όπως η υπέργεια διάβαση - πεζογέφυρα, η υπόγεια ή ακόμα και η ισόγεια διάβαση (με εισαγωγή φωτεινού σηματοδότη). Πρόκειται για λύσεις σαφώς πιο οικονομικές που θα συνέβαλαν στην εξοικονόμηση πόρων αξιοποιήσιμων σε άλλα πιο αναγκαία ζητούμενα. Επισημαίνουμε ότι, πέρα απο τα οικονομοτεχνικά κριτήρια, οι εν λόγω λύσεις, κατάλληλα διαμορφωμένες ώστε να αποτρέπουν τυχόν αρνητικά παραπροϊόντα και στρατηγικά τοποθετημένες σε συνδυασμό, είναι σε θέση να προσφέρουν πολλαπλά οφέλη, τόσο σε αυστηρά πολεοδομικό όσο και σε ευρύτερα αισθητικό επίπεδο, ως στοιχεία ικανά να συμβάλλουν στον λειτουργικό εμπλουτισμό και στη απόδοση μιας ενδιαφέρουσας ποικιλίας χωρικών καταστάσεων.
 

Πεζογέφυρα-υπερυψωμένη πλατεία: Η “Πύλη” της Πάτρας
Το πρώτο ζητούμενο αφορά στη θέση και το χαρακτήρα της πεζογέφυρας, η οποία μπορεί να αποδοθεί μέσα από μία ενδιάφερουσα περίοπτη κατασκεύη με χαρακτήρα τοποσήμου, ικανή να προσφέρει μια εμβληματική «Πύλη» της πόλης. Ως καταλληλότερο σημείο για την ένταξη της κατασκευής προτείνεται το σημείο συμβολής μεταξύ της Νέας Εθνικής Οδού και της οδού Αμερικής, στο νότιο άκρο της περιοχής μελέτης, που αποτελεί το πλέον κομβικό σημείο της από άποψη λειτουργικής πυκνότητας και αντίστοιχων κυκλοφοριακών ροών. Πέρα από την προφανή λειτουργική του σημασία, το σημείο προσφέρει την απαραίτητη έκταση για μια διαμόρφωση που να εντάσσει οργανικά την πεζογέφυρα στο χώρο, μέσα από τη χρήσης ράμπων ήπιας κλίσης (κατάλληλων για ΑΜΕΑ, ποδήλατα) και διευρυμένου πλάτους, με τρόπο
που να αποδίδει μια σχέση λειτουργικής όσο και μορφολογικής συνέχειας μεταξύ των δυο περιοχών. Ειδικότερα, η πλευρά της γέφυρας που πρόσκειται στην πλατεία υλοποιείται ως μια εκτεταμένη κτιριακή κατασκευή «τοπιακού» χαρακτήρα, ικανή να φιλοξενήσει στο εσωτερικό της λειτουργίες κλειστού αμφιθεάτρου και βιβλιοθήκης, σε συνδυασμό με ειδικούς χώρους αναγνωστηρίου και αναψυκτηρίου-μπαρ (φουαγιέ).

«Ημι-υπόγειες» Διαβάσεις (στο επίπεδο του ΕΘΙΑΓΕ) και “Μουσείο της Πόλης”
Συμπληρωματικά προς την πεζογέφυρα, προτείνεται η εισαγωγή διαβάσεων υπογείως του δρόμου. Η συγκεκριμένη ιδέα προέκυψε από την παρατήρηση της έντονης υψομετρικής διαφορά μεταξύ του επιπέδου του δρόμου και της έκτασης του ΕΘΙΑΓΕ, η οποία προσεγγίζει κατά τόπους το ύψος τυπικού ορόφου. Η συνθήκη αυτή αναγνωρίζεται ως εξαιρετικά ευνοική, καθώς ο χαρακτήρας του υπογείου θα αφορά μόνο τη μια πλευρά, με την άλλη να βρίσκεται ουσιαστικά στο «ισόγειο» επίπεδο. Η ένταξη τέτοιων “ημι-υπόγειων” διαβάσεων υποβάλλει και ενισχύει την ιδέα για τη διαμόρφωση ενός εκτεταμένου χώρου υπόγεια της πλατείας (ουσιαστικά συνεπίπεδου και άμεσα συνδεδεμένου με την περιοχή του ΕΘΙΑΓΕ), ο οποίος μπορεί να αξιοποιηθεί για τη λειτουργία ενός “Μουσείου της Πόλης” (με δυνατότητα φιλοξενίας περιοδικών εκθέσεων ή άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων). 

Ισόγεια διάβαση
Αξίζει να επισημάνουμε επιπλέον ότι, παρόλο που γενικά στην περιοχή δεν αναγνωρίζουμε κάποιο σοβαρό κυκλοφοριολογικό πρόβλημα, υπάρχει ένα ζήτημα το οποίο συνδέεται με τη δυσκολία-αδυναμία πρόσβασης στο Μουσείο των οχημάτων που έρχονται από το ρεύμα προς Πάτρα (από Αθήνα). Το πρόβλημα αυτό προτείνεται να λυθεί με τον ηπιότερο δυνατό τρόπο, δηλαδή με την εισαγωγή μιας επιπλέον ισόγειας διάβασης (με φωτεινό σηματοδότη) στο σημείο μπροστά από την είσοδο του Μουσείου, σε συνδυασμό με διαμορφώσεις στο επίπεδο του δρόμο που να επιτρέπουν την άμεση πρόσβαση οχημάτων (αναδιαμόρφωση νησίδας). Επισημαίνεται ότι μια τέτοια ρύθμιση, με εισαγωγή φωτεινού σηματοδότη κατάλληλα συγχρονισμένου με τους υπόλοιπους της περιοχής, ώστε να εκμεταλλεύεται τα κενά διαστήματα αποτρέποντας την άσκοπη αναμονή οχημάτων, αλλά και ταυτόχρονα ικανού να περιορίσει την συχνή ανάπτυξη επικίνδυνα υψηλών ταχυτήτων, θα μπορούσε να αποβεί εξαιρετικά σημαντική και όσον αφορά το ζήτημα της πεζής σύνδεσης των εκατέρωθεν περιοχών.
 

Λοιπές παρεμβάσεις
Γενικά, προτείνονται παρεμβάσεις με στόχο την ενοποίηση της περιοχής μελέτης, μέσω ενός συνεχούς δικτύου διαδρομών πεζώνποδηλάτων, την ενίσχυση της φύτευσης στην κατεύθυνση της αποκατάστασης συνεχών «πράσινων διαδρόμων», το λειτουργικό εμπλουτισμό, την αισθητική αναβάθμιση και την ανάδειξη επιμέρους ειδικών περιοχών (πχ. Ρωμαϊκή Γέφυρα,). Ακόμα, σημαντικό τμήμα της πρότασης αποτελεί ο σχεδιασμός ενός υδρολογικού δικτύου ως πρότυπου διαχείρισης και ευρύτερης αξιοποίησης υδάτινων πόρων, τόσο για την άρδευση στοιχείων φύτευσης όσο και για ευρύτερα αισθητικούς και βιοκλιματικούς όπως η βελτίωση μικροκλίματος, η απόδοση φωτοανακλαστικών επιφανειών (αύξηση φυσικού φωτισμού, αντικατοπτρισμοί) και ευχάριστων υδάτινων ηχοτοπίων.
Επισημαίνεται ότι για την εξασφάλιση των παραπάνω προϋποτίθεται η απομάκρυνση ορισμένων υφιστάμενων παλαιομένων κτισμάτων και λειτουργιών που εκτιμάται πως δεν συνάδουν με τον αποδιδόμενο χαρακτήρα ενός πάρκου πολιτισμού και αναψυχής.
 

Οικο-Παραγωγικό Παιχνίδι
Τέλος, όλες οι επιμέρους λειτουργίες και αντίστοιχες χωρικές ενότητες του πάρκου προτείνεται να αποτελέσουν μέρος του θέματος, της δομής και της (μη γραμμικής) «αφηγηματικής» πλοκής ενός σύνθετου παιχνιδιού εξερεύνησης – αναζήτησης – περιπέτειας, βασισμένου σε συνδυαστικούς γρίφους, το οποίο θα μπορεί να παίζεται από άτομα όλων των ηλικιών και των κοινωνικών στρωμάτων, εμπλουτίζοντας λειτουργικά και αισθητικά το σύνολο της διαμόρφωσης και διεγείροντας το ενδιαφέρον για ευρύτερη κοινωνική συμμετοχή στις πρακτικές εφαρμογές που λαμβάνουν χώρα στο πλάισιο της. 

7. «Ο Κήπος του Σίσυφου»

Πανελλήνιος Αρχ. Διαγωνισμός με τίτλο «Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) και Οστών» στην πόλη της Πάτρας.
Φεβρουάριος 2019.

Κεντρική Ιδέα
Στις γενικές επιδιώξεις της πρόταση περιλαμβάνεται α) η ισορροπημένη ένταξη της κατασκευής στο δεδομένο οικόπεδο, με αναφορά στον περιβάλλοντα χώρο (σχέση με οπτικές φυγές – νοητή προέκταση βασικών αξόνων πέριξ του οικοπέδου, συνδυασμός ορθοκανονικών συστημάτων με κατεύθυνση παράλληλη σε αυτή των ορίων του οικοπέδου, σύνδεση με το χώρο πρασίνου που προορίζεται να διαμορφωθεί στα βοριοανατολικά του οικοπέδου), β) το άνοιγμα προς το Νότο (με στόχο τη μέγιστη βιοκλιματική αξιοποίηση ηλιακού φωτός και θερμότητας, αλλά και την προστασία από τον έντονο θερινό ηλιασμό), γ) η προστασία από τον έντονο βορειδυτικό άνεμο της περιοχής, αλλά και δ) η απόδοση μια ικανοποιητικής δυνατότητας θέας προς τα βορειοδυτικά (προς την πόλη και το ηλιοβασίλεμα).
 

Βασικές Χαράξεις
Η Διαγώνιος
Ως αφετηριακή χάραξη επιλέγεται η ανάδειξη της μιας εκ των δυο βασικών διαγωνίων του τραπεζοειδούς οικοπέδου. Συγκεκριμένα, επιλέγεται η διαγώνιος με κατεύθυνση ΒΑ/ΝΔ, κυρίως λόγω του ότι η ΒΑ γωνία του οικοπέδου προσφέρεται για τη χωροθέτηση της κεντρικής εισόδου στο χώρο, ως πλησιέστερη προς τους βασικούς άξονες πρόσβασης και της άμεσης σχέσης της με το χώρο πρασίνου που προβλέπεται να δημιουργηθεί στο Ο.Τ. βορειονατολικά του οικοπέδου. Επιπλέον, η εν λόγω διαγώνιος συμπίπτει με το ηλιακό αζιμούθιο κατά την Ανατολή και τη Δύση τις ημέρες του θερινού και χειμερινού ηλιοστασίου, γεγονός που συνάδει με συνθετικές προθέσεις που εξηγούνται στη συνέχεια). Μέσω της διαγωνίου επιτυγχάνεται οταχύτερος τρόπος διάσχισης του οικοπέδου και διάκρισής του σε δυο περίπου ισοδύναμες τριγωνικές ενότητες - ΝοτιοΑνατολικά και ΒορειοΔυτικά του οικοπέδου, που θα μπορούσαν να αναλάβουν αντίστοιχα τις κτιριακές κατασκευές και τις υπαίθριες διαμορφώσεις, ενώ προσφέρεται μια επιπλέον βασική κατεύθυνση του οργανωτικού «καννάβου» (συμπληρωματική αυτών που ορίζονται από τα πλευρικά όρια), που μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη συνθετική περιπλοκότητα στην κατεύθυνση απόδοσης μιας ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας.

Η Kατεύθυνση Βορρά – Νότου
Από το σημείο συμβολής του βορινού ορίου του οικοπέδου με τον κάθετο άξονα της οδού... (που εκτιμάται ότι μπορεί να λάβει χαρακτήρα βασικού άξονα πρόσβασης στο ΚΑΝ), χαράσεται η ακριβής κατεύθυνση Βορρά – Νότου, η οποία, πέρα από ένα στοιχείο προσανατολισμού με οικουμενικό χαρακτήρα, συμβάλλει τα μέγιστα στη ορθή τοποθέτηση κτιρίου με στόχο τη βέλτιστη βιοκλιματική αξιοποίηση του ηλιακού φωτός.
 

Η “Χρυσή” Σπείρα
Εφαπτομενικά ως προς τρεις πλευρές οικοπέδου και τη χάραξη Βορρά - Νότου, χαράσσεται με ακρίβεια μια «χρυσή σπείρα», ως ενοποιητικό στοιχείο με ιδιαίτερη - οικουμενική - συμβολική σημασία (σύμβολο της «ατέρμονης αυτοομοιότητας») αλλά και πολλαπλώς πρακτική σημασία (η ανάλυση της οποίας εκφεύγει των ορίων της παρούσας έκθεσης, αλλά μπορεί γενικώς να ειπωθεί πως έγκειται στη μεγιστοποίηση του «φαινομένου του ορίου» - “edge effect”, με τον πλέον οικονομικό και δομικά σταθερό τρόπο, γεγονός που εξηγεί εν πολλοίς την εμφάνισή της σε πλειάδα φυσικών δομών σε όλες τις κλίμακες, από το γονιδίωμα ως τους γαλαξίες). Με βάση τη σπείρα αυτή, η οποία υλοποιείται ως ένας εμβληματικός άξονας κίνησης – περιπάτου, διαμορφώνεται μια σύνθεση από “χρυσές σπείρες» (με αντίθετη φορά περιστροφής, ως τρόπος συμβολισμού της «τυρβώδους» ροής της Ζωής και του Κόσμου εν γένει), από την οποία προκύπτει σε κάτοψη ένα σχήμα που παραπέμπει σε έμβρυο. Πρόκειται για μια διαμόρφωση απολύτως κατάλληλη να αναλάβει τα βασικά στοιχεία του αύλειου χώρου ΒΔ του οικοπέδου, στον οποίο, πέρα από τη διαμόρφωση του βασικού υπαίθριου χώρου ενθύμησης, περιλαμβάνεται μια μεγάλη λίμνη. Επιπλέον, το τμήμα της βασικής σπείρας που εισέρχεται στο ΝοτιοΑνατολικό τμήμα (που περιλαμβάνει τις κύρις κτιριακές δομές, λαμβάνεται ως αφορμή για το λειτουργικό και μορφολογικό διαχωρισμό του  Αποτεφρωτηρίου από το Αναψυκτήριο, το οποίο θεωρείται προτιμότερο να διατηρεί τη δυνατότητα αυτόνομης λειτουργίας, ανεξάρτητα από το  κυρίως αποτφρωτήριο, συμβάλλοντας έτσι και στην καλυτερη αξιοποίηση του πάρκου. Τα παραπάνω συγκροτούν έναν ενδιαφέροντα αντιστικτικό συσχετισμό μεταξύ ευθειογενών – τριγωνικών/ οξυγωνικών και καμπυλόμορφων (σπειροειδών, κυκλικών) μορφών, που εκτιμάται ότι συμβάλλει στην ανάδειξη και την ενίσχυση της αισθητικής αξίας αμφότερων. Στην ίδια λογική εντάσσεται και η οριοθέτησης του χώρου του ΚΑΝ, με μια συνθετική επεξεργασία που να υπερβαίνει τη συμβατική περίφραξη κατά μήκος των ορίων του οικοπέδου.
 

Οι Αστερισμοί
Συμπληρωματικά προς τις βασικές αυτές χαράξεις, προτείνεται η ένταξη ενός συνθετικού-διατακτικού κανόνα σημαίνουσας διασποράς σημείων με βάση συγκεκριμένους αστερισμούς, που υλοποιείται στο χώρο μέσα από ειδικά σημειακά στοιχεία αστικού εξοπλισμού με κύρια λειτουργία φωτιστικού. Πρόκειται για σχεδιαστική κίνηση «ποιητικής» τάξης, με διάθεση υπενθύμησης και ανάδειξης ης μεγάλης υπαρξιακής (οιωνεί ψυχοθεραπευτικής) σημασίας της επαφής τον έναστρο ουρανό4F 5 . Συγκεκριμένα, στην 5 Αξίζει εδώ μια αναφορά στις περίφημες αιγυπτιακές Πυραμίδες, ίσως τα πλέον εμβληματικά ταφικά μνημεία του ανθρώπινου πολιτισμού, τα οποία είναι διατεταγμένα με βάση τον αστερισμό του Ορίωνα. Επίσης, αξίζει να σημειώσουμε ότι επιλέγονται αστερισμοί με ειδική σημασία, που είτε λειτουργούν ως ισχυρά στοιχεία προσανατολισμού, αναγνώρισης των χρονικών περιόδων – εποχών, είτε παραπέμπουν, λόγω της ονομασίας - και της ιστορίας της ονοματοδοσίας τους - σε μυθολογικές περίπτωσή μας επιλέγονται επιλέγονται οι αστεριμοί Λύρα, Κύκνος, Αετός, Μικρή και Μεγάλη Άρκτος. Τα φωτεινότερα στοιχεία των τριών πρώτων (Βέγας, Ντενέμπ, Αλτάιρ) συνθέτουν το λεγόμενο «Θερινό Τρίγωνο»5F 6 ν. Οι άλλοι δύο συνδέονται με τον Πολικό Αστέρα, την «Πυξίδα του Ουρανού», ως σημείο αναγνώρισης του Βορρά, που συμπίπτει με την προέκταση του άξονα της Γης (γεγονός που τον καθιστά κέντρο φαινόμενης περιστροφής του νυχτερινού ουρανού). Αξίζει να επισημανθεί η ειδική σημασία του αστερισμού της Λύρας, η οποία παραπέμπει στο μύθο του Ορφέα (και εμμέσως του Σίσυφου), που αναφέρεται στην κάθοδό του στον Κάτω Κόσμο του Άδη για να συναντήσει την αγαπημένη του Ευρυδίκη (στιγμή όπου ο Σίσυφος κατάφερε να φτάσει την πέτρα του στην Κορυφή!). Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι η συγκεκριμένη διάταξη προσαρμόζεται απόλυτα στο δεδομένο χώρο, και μάλιστα με τρόπο που είναι σε θέση να αναφορές με ιδιαίτερο θεωρητικό-φιλοσοφικό ενδιαφέρον (κατά το δυνατόν σχετικό με την ειδική χρήση του χώρου), είτε διαθέτουν ένα ιδιαίτερο αισθητική αξία (αναγνωρίσιμες σχηματοποιήσεις), ενώ γενικώς αποφεύγεται η χρήση αστερισμών του ζωδιακού κύκλου (προς αποφυγή συνδηλώσεων/ συνειρμών αστρολογικού περιεχομένου και αντίστοιχες ταυτίσεις με επιμέρους ζώδια), πλην εξαιρετικών περιπτώσεων που χρήζουν ειδικότερης τεκμηρίωσης. Φυσικά, η επιλογή των αστεριμών οφείλει εκ των πραγμάτων να προσαρμόζεται συνθετικά στην δοθείσα χωρική συνθήκη. 6 http://physics4u.gr/blog/2017/07/30/%CE%B8%CE%B5%C F%81%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%8D/ αναδείξει περαιτέρω τις βασικές χαράξεις, τις χωρικές ενότητες και τα λοιπά λειτουργικά νχαρακτηριστικά της διαμόρφωσης. Ακόμα, αξίζει να επισημανθεί ότι μια τέτοια λογική χωροδιάταξης στα πρότυπα συγκεκριμένων αστερισμών, πέρα από το ενδιαφέρον αντιληπτικό παιγνίδι της προσπάθειας αναγνώρισής τους, καθίσταται επιπλέον αξιοποιήσιμη, ως βασικός μηχανισμός ενεργοποίησης ενός Παιγνιδιού Εξερεύνησης – νΠεριπέτειας (στο γενική λογική του «κρυμμένου θησαυρού»), η ειδική σημασία του οποίου εξηγείται παρακάτω.

8. Η Αθήνα στο Κέντρο

Πανελλήνιος Αρχ. Διαγωνισμός με τίτλο «Ανάπλαση του Κέντρου της Αθήνας».
Ιούνιος 2019.

Περίληψη
Το όραμα για την ολοκληρωμένη ανάπλαση του «Ιστορικού Τριγώνου» του αθηναϊκού κέντρου προσβλέπει στη λειτουργική, κυκλοφοριακή, περιβαλλοντική και αισθητική του αναβάθμιση, με κύριο στόχο την Επανακατοίκηση και Επανοικειοποίησή του από ευρύτερα πληθυσμιακά στρώματα. Η περιοχή του «Ιστορικού Τριγώνου» οργανώνεται ως ενιαία χωρική ενότητα, που αποτελείται από 4 διακριτές αλληλεξαρτώμενες nπεριοχές: το «Εμπορικό Τρίγωνο», το Δυτικό nΤρίγωνο (Γεράνι, Ψυρρή, Κουμουνδούρου), την ενδιάμεση ζώνη της Αγοράς (μεταξύ των οδών Σωκράτους-Ευριπίδου και των πλατειών
Κουμουνδούρου-Κλαυθμώνος) και την περιοχή του Κεραμεικού. Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρείται ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας της περιοχής, με εξειδίκευση της της πρότασης στις επί μέρους ενότητες - γειτονιές, δίνοντας έμφαση στο ιστορικό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο που χαρακτηρίζει την κάθε μια, στα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, στις τάσεις και τη δυναμική τους, με τρόπο που διαμορφώνει ένα πλέγμα συμπληρωματικών χρήσεων και δραστηριοτήτων, με βάση την αρχή της αειφορίας.
Οι κύριες κατευθύνσεις για την λειτουργική αναβάθμιση της περιοχής έχουν ωςεξής:

1. Επιστροφή Κατοικίας, με έμφαση ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και φοιτητές
2. Αποκατάσταση και λειτουργική αξιοποίηση κενών – διατηρητέων
3. Αντιμετώπιση τουριστικοποίησης και υπέρμετρης ανάπτυξης διασκέδασης
4. Ενίσχυση υποδομών νεανικής επιχειρηματικότητας/ καινοτομίας
5. Ανάπτυξη ζωνών/δικτύου μικροβιοτεχνιών, εργαστηρίων Arts & Crafts κλπ.
6. Εισαγωγή/ ενίσχυση εκπαιδευτικών λειτουργιών/σχολείων
7. Επιπλέον ειδικές (θεματικές) χρήσεις, ενταγμένες σε χαρακτηριστικές περιοχές, κόμβους και διαδρομές του δημόσιου χώρου, με βάση τη γενική δομή ενός παιχνιδιού εξερεύνησης – αναζήτησης – περιπέτεια, στη βάση συνδυαστικών γρίφων.

Για την εξειδίκευση των γενικών στόχων που εξυπηρετούν τη λειτουργική αναβάθμιση της περιοχής απαιτείται εφαρμογή προγράμματος ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής, με παροχή κινήτρων αποκατάστασης - επανάχρησης κτιρίων με χρήση κατοικίας, σε συνδυασμό με την ολοκληρωμένη ανάπλαση των κοινοχρήστων χώρων και την αναβάθμιση του αστικού εξοπλισμού. Τονίζεται η σημασία
που έχει στην λειτουργία της πόλης και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων, η βιώσιμη διαχείριση και δικτύωση του δημοσίου χώρου, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της «πράσινης τεχνολογίας» και την ανάδειξη του πολυλειτουργικού χαρακτήρα τους, δίνοντας προτεραιότητα στην προώθηση καινοτόμων ψυχαγωγικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με βάση το παιγνίδι. Για την κυκλοφοριακή (και περιβαλλοντική) αναβάθμιση του Ιστορικού Τριγώνου, βασική προϋπόθεση αποτελεί η μεγαλύτερη δυνατή απομάκρυνση του αυτοκινήτου (με εξασφάλιση των ελάχιστων απαραίτητων προσβάσεων και θέσεων στάθμευσης για κατοίκους, τροφοδοσία, καθαρισμό και έκτακτη ανάγκη) και η διαμόρφωση εκτεταμένου δικτύου ποδηλατοδρόμων-πεζοδρόμων (στοών και ακαλύπτων), σε συνδυασμό με την υποστήριξη σύγχρονων ευέλικτων και οικολογικών ΜΜΜ. Προς αυτή την κατεύθνση, θεωρείται απαραίτητη μια ριζική αναδιάρθρωση του κυκλοφοριακού μοντέλου της ευρύτερης περιοχής, η οποία στηρίζεται στην κυκλοφοριακή λογική που στοχεύει στην αποτροπή της διέλευσης από το κέντρο όταν αυτό δεν αποτελεί προορισμό, με παράλληλη διαμόρφωση περιμετρικών κόμβων Park & Ride, για την εξασφάλιση εύκολης, γρήγορης και σχετικά φθηνής πρόβασης στο κέντρο χωρίς αυτοκίνητο.

Ειδικότερα, προτείνεται:

- Ανασύνταξη της οδού Πανεπιστημίου στη λογική αστικού βουλεβάρτου πολλαπλών τρόπων κίνησης, με εισαγωγή γραμμής Τραμ, ποδηλατοδρόμου, διατήρηση μιας λωρίδας ήπιας κυκλοφορίας (τροφοδοσίας/ έκτακτης ανάγκης), διεύρυνση της επιφάνειας κίνησης (και στάσης) πεζών και σημαντική ενίσχυση της δενδροφύτευσης.
- Αντιδρόμηση των οδών Ακαδημίας, Σόλωνος, Αγίου Κωνσταντίνου, καθώς και του ζεύγους Ευρυπίδου – Σοφοκλέους (λειτουργία δεξιόστροφου κυκλικού δακτυλίου)

Μονοδρόμηση των οδών Πατησίων (μέχρι Αρχ. Μουσείο), Μάρνη και Αθηνάς-Ερμού (με κατεύθυνση από Ομόνοια προς Μοναστηράκι – Ασωμάτων).
- Εισαγωγή γραμμής Μίνι Τραμ (διπλής κατεύθυνσης-μονής λωρίδας) κατά μήκος των «ορθών» πλευρών του δυτικού τριγώνου (Ομόνοια– Μοναστηράκι - Κεραμεικός)
- Εισαγωγή δημοτικού ηλεκτρικού mini bus ή ταξί (σταθερού δρομολογίου– κυκλικής τροχιάς) στον δακτύλιο Σοφοκλέους-Ευριπίδου
Επισημαίνεται η δυνατότητα της εν λόγω πρότασης για επίλυση κομβικών προβληματικών σημείων, όπως α) η αποκατάσταση της πρόσβασης στο κέντρο της πλατείας Ομονοίας από τη βορινή πλευρά (κατάργηση τμήματος Πανεπιστημίου), β) η βελτίωση της δυνατότητας διάβασης μεταξύ Κοραή-πλατείας Κλαυθμώνος, γ) η βελτίωση των ροών στους κόμβους της «πλατειών» Καραϊσκάκη και Βάθης, δ) η άρση της προβληματικής αντιστροφής των ζωνών κατεύθυνσης στα Χαυτεία (Πατησίων-Σταδίου), ε) η πεζοδρόμηση Ερμού στο τμήμα μεταξύ Αθηνάς-Αιόλου.
Η αρχιτεκτονική κλίμακα της πρότασης εστιάζει σε τρείς Ενότητες, με γενικές αλλά και ειδικότερες παρεμβάσεις λειτουργικής και περιβαλλοντικής αναβάθμισης δημόσιων χώρων, κενών οικοπέδων, κτιρίων, στοών κα.
Συγκεκριμένα, επιλέγονται οι ενότητες: - Δημαρχείο – Αθηνάς: προτείνοται ήπιες παρεμβάσεις στην πλατεία Κοτζιά, με κατάργηση της ΒΑ ράμπας υπόγειου χώρο nστάθμευσης και μετατροπή της σε παρτέρι, κατάργηση του περιμετρικού κιγκλιδώματος του αρχαιολογικού χώρου και αντικατάστασή του με nκαθιστικό-στέγαστρο, κατασκευή ενιαίωνστεγάστρων περιμετρικά της πλατείας και μικρή αναδιάταξη στοιχείων εξοπλισμού, περιπτέρων κλπ.. Στο κενό οικόπεδο στη συμβολή ΑιόλουΣταδίου προτείνεται η επανένταξη μιας εμβληματικής κτιριακής κατασκευής με λειτουργία Εθνικής Παιγνιοθήκης, σε συνδυασμό με Διαδραστικό Μουσείο Ιστορίας του Παιγνιδιού, οι οποίες συναποδίδουν ένα Πρότυπο Σχολείο Εναλλακτικής - Παιγνιοκεντρικής Εκπαίδευσης. n- Γεράνι - πλατεία Θεάτρου - Αθηνάς: προτείνεται κατεδάφιση της υπερυψωμένης κατασκευής στην πλατεία Βαρβακείου και ανασχεδιασμός της, με στόχο τη διαμόρφωση κεντρικού άξονα κίνησης για την άμεση λειτουργική και οπτική σύνδεση με την πλατεία Θεάτρου, τη συγκέντρωση των λειτουργιών υπαίθριας αγοράς και την απελευθέρωση των πλευρικών ζωνών (σύνδεση με πλευρικά κτίρια, ανάπτυξη υψηλών δενδροστοιχειών). Επιπλέον, προτείνεται ειδική λειτουργία παραγωγικούβοτανικού κήπου εντός θερμοκηπίου με ημιδιαφανή φωτοβολταϊκά στέγαστρα, για την nεφαρμογή πρότυπου συστήματος Κάθετης nΕνυδρειοπονικής Καλλιέργειας, σε διάταξη λαβυρίνθου, για τη μεγιστοποίηση της nλειτουργικής επιφάνειας και τη διεξαγωγή ενός σύνθετου εκπαιδευτικού παιγνιδιού nαναζήτησης.
- Κεραμεικός – Τεχνόπολη - Ιερά Οδός: nπροτείνεται απομάκρυνση-κατεδάφιση του nαμαξοστασίου και αντικατάστασή του με σύγχρονη τοπιακή κατασκευή, ως προέκτασησύνδεση των γύρω πλατείων-πάρκων, με παράλληλη απόδοση εκτεταμένου εσωτερικού χώρο, κατάλληλου για την ένταξη ενός Μουσείου Ιστορίας Αρχιτεκτονικής. Επιπλέον, nπροτείνεται αναδιαμόρφωση του πάρκου στην nπεριοχή της πρώην Κορεάτικης Αγοράς, με nστόχο την ενοποίηση και τον λειτουργικό της εμπλουτισμό, μέσα από τη διαμόρφωση ενός υδάτινου τοπίου λιμνών - φυσικών πισίνων, κατάλληλων για κολύμβηση. Η διαμόρφωση
αποδίδει επιπλέον έναν σημαντικό ταμιευτήρα νερού, ικανού να συμβάλλει στην αποτροπή πλημμυρικών φαινομένων στην ευρύτερη περιοχή (σύνδεση με ρέμα Ηριδανού).

9. Η Πάτρα στη Θάλασσα: ένα παραθαλάσσιο γραμμικό πάρκο οικο-παραγωγικού παιχνιδιού

Πανελλήνιος Αρχ. Διαγωνισμός με τίτλο «Ανάπλαση του Παραλιακού Μετώπου της Πάτρας».
Ιούνιος 2020.

Γενικές Συνθετικές Αρχές
Ο σχεδιασμός ενός εκτεταμένου δημόσιου χώρου με χαρακτήρα αστικού πάρκου αναψυχής, καλείται να συνθέσει ένα πολύπλοκο λειτουργικό και μορφο-δομικό οικοσύστημα, που να διέπεται από ένα συνεκτικό και εσωτερικά συνεπές σύστημα συνθετικών αρχών, ικανό να αποδώσει την απαραίτητη αισθητική συνέχεια και ένα αναγνωρίσιμο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα στο σύνολο του έργου. Τα βασικά στοιχεία που θεωρούμε ότι συγκροτούν έναν τέτοιο χαρακτήρα συνοψίζονται υπό την έννοια της «Παιγνιώδους Οικο-Τοπιακής Αρχιτεκτονικής, η οποία επιχειρεί μια κριτική σύνθεση των σχεδιαστικών αρχών:
α) της Αρχιτεκτονικής Τοπίου1 και της «Τοπιακής» Αρχιτεκτονικής,
β) του Βιοκλιματικού Σχεδιασμού και της «Φυσικής Δόμησης»
γ) της «Αεικαλλιέργειας-Περμακουλτούρας» (PermaCulture)
δ) της «Μουσικής» Αρχιτεκτονικής
ε) της «Οικοσοφικής Παιχνιδοποίησης»13

13 Η έννοια της «Παιχνιδοποίησης» περιγράφει τη διαδικασία ένταξης διαφόρων χωρο-χρονικών στοιχείων οποιασδήποτε λειτουργίας και κλίμακας σε μια διαδραστική συνθήκη (ψηφιακή και μη) που αξιοποιεί τη μηχανική διαφόρων τύπων παιγνιδιού, με κύριο στόχο την κινητοποίηση της ενεργού συμμετοχής των ανθρώπων σε ποικίλες δραστηριότητες, ικανές να εκτυλίσσονται παράλληλα ή και σε συσχετισμό με τις συμβατικές λειτουργίες ενός χωρικού πεδίου. Ο ειδικός προσδιορισμός της παιχνιδοποίησης ως «οικοσοφική» παραπέμπει στην έννοια της οικοσοφίας όπως ορίζεται από τον Felix Guattari ως «ηθικο-πολιτική συνάρθρωση μεταξύ της Περιβαλλοντικής, της Κοινωνικής Γενικές παρεμβάσεις Πέρα από την απόδοση μιας ιδιαίτερα εκτεταμένης επιφάνειας δημόσιου χώρου προσβάσιμης από πεζούς και άτομα ΑΜΕΑ,
προτείνεται:
Ποδηλατόδρομος (μήκους περίπου 7χμ.), με κατά τόπους τροποποίηση της εγκεκριμένης χάραξης
Ενιαία Γραμμή Τραμ
Καθώς προβλέπεται η πραγματοποίηση έργων για υπόγεια σιδηροδρομικής γραμμή για φορτηγά τρένα με προορισμό τον Νέο Λιμένα, προτείνεται η αντικατάσταστη και συμπλήρωση της υφιαστάμενης γραμμής του αστικού τρένου από γραμμη τράμ, συνολικού μήκους 7χμ. (5,5χμ. στην περιοχή παρέμβασης + περίπου 1,5χμ. προέκταση βόρια προς το έλος της Αγυιάς (σύνδεση Νότιου και Βόριου πάρκου) και νότια προς τον Νέο Λιμένα και τη βιομηχανική ζώνη (στην προοπτική ευρύτερης λειτουργικής αξιοποίησης του σημαντικού υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος). Ειδικότερα, προτείνεται ο σχεδιασμός μονής λωρίδας με εξασφάλιση της διπλής κατεύθυνσης μέσω διαμόρφωσης διπλής και της Νοητικής Οικολογίας» και αποβλέπει στην εφαρμογή μεθόδων εκπαιδευτικής ψυχαγωγίας, βασισμένων στη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν συγκεκριμένα είδη παιγνιδιών (στρατηγικής, ρόλων, αναζήτησης-εξερεύνησης, περιπέτειας, επίλυσης γρίφων κα.), στο βαθμό που κρίνονται ως κατάλληλα για την αποτελεσματική προώθηση και την επιτυχημένη εφαρμογή μιας σύγχρονης στρατηγικής οικολογικού και συμμετοχικού σχεδιασμού, για όλες τις κλίμακες (χωρικές, ηλικιακές και κοινωνικές). λωρίδας στα σημεία των σταθμών (ανά δύο), για λόγους οικονομίας - κόστους αλλά και χώρου (ειδικά στην περίπτωση της στένωσης που παρουσιάζει ο οδικός άξονας στο τμήμα που πρόσκειται στη Μαρίνα). Επιπλέον, προτείνεται να διερευνηθεί η δυνατότητα κατάργησης των δύο σημείων συμβολής της σιδηροδρομικής γραμμής με τον οδικό άξονα (σε Άγιο Ανδρέα και Άγιο Διονύσιο) και αποκατάστασης της σύνδεσης με το τρένο μέσω αντίστοιχων σταθμών μετεπιβίβασης. Παράλληλα και σε συνδυασμό με τη γραμμή τραμ, προτείνονται δυο βασικές παρεμβάσεις σε επίπεδο υποδομών και αστικού εξοπλισμού, με πολλαπλασιαστικά οφέλη στην προοπτική της ορθής οικολογικής διαχείρισης αστικών ζητημάτων που αναγνωρίζονται ως κομβικής σημασίας:

Πρότυπο σύστημα οικολογικής διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Προτείνεται επιπλέον αξιοποίηση της γραμμής τραμ για την εφαρμογή ενός πρότυπου συστήματος οικολογικής διαχείρισης (ανακύκλωσης και κομποστοποίησης) ανόργανων και οργανικών απορριμμάτων.
Ειδικότερα, κάθε στάση τραμ εφοδιάζεται με διευρυμένης χωρητικότητας κάδους ανακύκλωσης ανόργανων και οργανικών απορριμμάτων, που τοποθετούνται κατά μήκος της στάσης, στο όριό της με τις παρακείμενες ζώνες, λειτουργώντας παράλληλα ως προστατευτικό στοιχείο, αλλά και ως «πλάτη» για τα καθιστικά της στάσης. Καθώς το βασικό συστατικό μιας ορθής διαδικασίας διαχείρισης απορριμμάτων αποτελεί ο «διαχωρισμός στην πηγή», κάθε κάδος προορίζεται για διαφορετικό υλικό και θα φέρει αναλόγως διαφορετικό χρώμα (η χρωματική διαφορά προτείνεται να γίνεται με τρόπο που να αποδίδει ένα συνεχές χρωματικό φάσμα, στοιχείο που μπορεί να προσφέρει επιπλέον αισθητικό ενδιαφέρον). Η διακομιδή των απορριμμάτων μπορεί να γίνεται σε τακτά διαστήματα από βαγονέτο ειδικά διαμορφωμένο για αυτό το σκοπό, μέσω του οποίου τα απορρίμματα θα συγκεντρώνονται σε κατάλληλα διαμορφωμένες δεξαμενές στο νότιο άκρο της περιοχής (πλησίον νέου λιμένα), απ’όπου θα μπορούν να ανακατευθύνονται σε ειδικές μονάδες περαιτέρω επεξεργασίας. Ιδανικά, προτείνεται να διερευνηθεί η δυνατότητα διαμόρφωσης μιας τέτοιας μονάδας σε κάποιο από τα υφιστάμενα εγκατελειμένα βιομηχανικά κελύφη της περιοχής έναντι του νέου λιμένα.

10. Το «Αιώνιο Άνθος: ένα Παιγνιώδες Γαιόπλοιο» (“The Eternal Flower: A Playful Earthship”)

Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός με τίτλο “Spirala Community Center”, για τη διαμόρφωση του κεντρικού πολυλειτουργικού κτίσματος της οικοκοινότητας Spirala στην ύπαιθρο της κεντρικής Πορτογαλλίας.
Ιούνιος 2021.

Γενικές Αρχές – Κριτήρια
Η πρόταση διαμορφώνεται με βάση τις γενικές αρχές της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής Τοπίου και της Περμακουλτούρας, σε συνδυασμό με ορισμένες τεχνικές Σχεδιασμού «Σοβαρών» Παιχνιδιών και παιχνιδοτοπίων (playscapes). Σε όλα αυτά τα πεδία σχεδιασμού, που αναφέρονται κυρίως σε φυσικές και πολιτιστικές «οικολογίες», πρέπει να προσθέσουμε τον κρίσιμο παράγοντα της οικονομίας, που σημαίνει τη μέριμνα για διαμορφώσεις με σχετικά χαμηλό κόστος κατασκευής και συντήρησης. Πρέπει επίσης να τονίσουμε την επιδίωξή μας για ένα προϊόν σχεδιασμού που μπορεί να έχει πολλές δυνατότητες για ανακατατάξεις και αναπροσαρμογές που θα καθοριστούν σε επόμενη φάση, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των χρηστών, μαζί με τους τοπικούς νομικούς περιορισμούς.
 

Κετρική Ιδέα: Από τον Κύκλο στη Σπείρα
Η κεντρική ιδέα μπορεί να αναλυθεί στις ακόλουθες κατηγορίες συγκεκριμένων στόχων και επιλογών σχεδιασμού:
- Αισθητική: Η αφετηριακή επιλογή αφορά την ανάγκη απόδοσης μιας σπειροειδούς μορφής- δομής, ικανής να αντικατοπτρίζει συμβολικά την ευρύτερη κοσμοθεωρία ολόκληρου του έργου της οικοκοινότητας Spirala, με τρόπο που να ενσωματώνει και να αναδεικνύει την ευρύτερη δομική και λειτουργική σημασία του σχήματος. Επιπρόσθετα, αναζητούμε μια ενδιαφέρουσα αφηγηματική πλοκή στην οποία θα συμπεριλάβουμε τα μέρη του «σώματος» του κτιρίου, ώστε να διεγείρουμε τη φαντασία και τη «βαθύτερη κατανόηση» της ενότητάς του, εκ μέρους των χρηστών.
- Δομή: Οι βασικές κινήσεις έχουν ως εξής: ένα βασικό κυκλικό σχήμα σπάει σε 6 ίσους κυκλικούς τομείς (υπό γωνία 60ο), οι οποίοι στη συνέχεια περιστρέφονται έτσι ώστε να σχηματίσουν μια αυτοφερόμενη στέγη (reciprocal roof), ένα δομικό σύστημα που αποδίδει ένα εμφανώς σπειροειδές αποτέλεσμα. Αυτά τα έξι κομμάτια αποτελούν το κύριο κέλυφος του κτιρίου. Το κεντρικό εξαγωνικό άνοιγμα της οροφής καλύπτεται από έναν γυάλινο θόλο Schwedler (με διαγώνια στοιχεία μονής κατεύθυνσης) με τρόπο που ακολουθεί και αναδεικνύει το σπειροειδές αποτέλεσμα της αντίστροφης κατασκευής. Τα αντίστοιχα τριγωνικά γυάλινα μέρη του θόλου μπορούν να είναι κατασκευασμένα από έγχρωμο γυαλί, έτσι ώστε να σχηματίζεται ένα φάσμα από έγχρωμες γυάλινες σπειροειδείς λωρίδες, παραπέμποντας σε ένα «ουράνιο τόξο» (εξού και η ονομασία του θόλου ως “Rainbow Dome”). Εκτός από τα κύρια δομικά στοιχεία (επικλινείς δοκοί), το κέλυφος του κτιρίου είναι διαμορφωμένο με τρόπο που να παρέχει άφθονο (ελεγχόμενο) φυσικό φως στο εσωτερικό του κτιρίου, αλλά και με τρόπο ώστε το εξωτερικό μέρος της στέγης να είναι εύκολα προσβάσιμο και φυτεμένο, παρέχοντας μια «πράσινη» διαμόρφωση τοπίου σε συνέχεια με το περιβάλλον. Αυτός ο τριπλός στόχος μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανάλυσης της επιφάνειας σε μια σειρά από διαδοχικά οριζόντια στοιχεία (δευτερεύουσες δομικές εγκάρσιες δοκοί), που μπορούν να λειτουργήσουν τόσο ως σκάλες για το εξωτερικό όσο και ως περσίδες/σκίαστρες για το εσωτερικό. Αυτά τα στοιχεία μπορούν να υλοποιηθούν καλύτερα ως «ημισωλήνες» (με ημικυκλικό σχήμα διατομής) ώστε να αφήνουν το φως να εισέρχεται στο κτίριο πιο «ομαλά», αλλά και για να μπορεί να διατηρείται μια ελάχιστη ποσότητα εδάφους κατάλληλη για ανάπτυξη γρασιδιού, θάμνων και βοτάνων, σχηματίζοντας έτσι μια κεκλιμένη πράσινη στέγη, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως μια γιγαντιαία «βοτανική σπείρα» (ένας πιο συμβολικός τρόπος φύτευσης βοτάνων, γνωστός για τα πολλά μεγάλα λειτουργικά του οφέλη).
Τα 6 «κενά» μεταξύ των «τομέων» παρέχουν χώρο για κίνηση μέσα και έξω από το κτίριο, τα οποία διαμορφώνονται ως ράμπες, ώστε να παρέχουν προσβασιμότητα σε ΑΜΕΑ. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται να υπάρχουν α) 3 ράμπες χαμηλής κλίσης που οδηγούν από το εξωτερικό στον κύριο όροφο (που βρίσκεται σε ύψος -1,2μ. κάτω από το επίπεδο του εδάφους) και β) 3 ράμπες μεγάλης κλίσης από τον κύριο όροφο σε ένα υπόγειο χώρο ( που βρίσκεται σε ύψος -2,3 μ. κάτω από το επίπεδο του κύριου δαπέδου), στον οποίο μπορούν να ενταχθούν διάφοροι βοηθητικοί χώροι.
Η τοποθέτηση της στάθμης του κυρίως ορόφου σε μικρή υποβάθμιση σχέση με το επίπεδο του εδάφους πραγματοποιείται κυρίως για να παρέχεται χώρος επαρκούς ύψους στις πύλες του κτιρίου (2,1μ), με τρόπο που να μην επηρεάζει την ανάγκη ύπαρξης συνέχειας μεταξύ της μορφής του κτιρίου και του περιβάλλοντος εδάφους (παρέχοντας πρόσβαση στην ταράτσα). Προτιμάται επίσης για τα δομικά, λειτουργικά και βιοκλιματικά, του οφέλη (σταθερότητα, προστασία), μαζί με ορισμένα αισθητικά και συμβολικά (πχ. εγγύτητα στη «γη»). Σημειώνουμε ότι η ποσότητα του εδάφους που θα εξαχθεί από το εργοτάξιο, θα χρησιμοποιηθεί όπου χρειαστεί για την προσαρμογή-εξομάλυνση του εδάφους στον περιβάλλοντα χώρο και αλλού εντός της κοινοτικής επικράτειας.